Waarom mag mijn broer wel naar school gaan en ik niet?

Op vrijdag 15 mei is het zover: sommige kinderen mogen terug naar school, maar onze kleuters blijven nog thuis of in de opvang. Hoe zullen kleuters deze nieuwe overgang beleven? En hoe kunnen wij als leraren (en ouders) hen hierbij ondersteunen en houvast bieden?

Het coronavirus zorgde voor een breuk in de leefwereld van zowel ouders, leraren als onze kleuters: “iedereen in zijn kot” betekende voor vele kinderen weinig contact met leeftijdsgenootjes en vele dagen thuis of in de opvang op school. Voor alle kinderen vergde dit aanpassing. Voor kwetsbare groepen, bijvoorbeeld kleuters met een moeilijke thuissituatie, wellicht nog het meest. Daarom is het belangrijk om hiermee als leraar of als ouder aan de slag te gaan.

Om leraren, ouders en kleuters te helpen om over de diverse Corona-ervaringen in gesprek te gaan, hebben we vertelplaten ontwikkeld. Vertelplaten maken het (on)bekende visueel en bieden een aanknopingspunt om op een laagdrempelige manier het gesprek aan te knopen over moeilijke thema’s. Een korte toelichting, zoals hieronder, kan je op weg helpen.

 

Eerste vertelplaat

Op de eerste vertelplaat staan diverse mogelijke belevingen van kleuters centraal: oma missen maar toch genieten van een telefoongesprek met haar, boos zijn omdat je zus naar school mag en jij niet, ongerust zijn en je veel vragen stellen, heimwee naar de tijd waarin je in de klas met je vriendjes kon spelen, plezier beleven tijdens rollenspel thuis of in de opvang,…

De coronacrisis lokt veel verschillende gevoelens uit. Het is belangrijk dat er ruimte aan dit brede scala van gevoelens wordt gegeven. Kleuters leren, door het bekijken en bespreken van de verschillende prenten, ook dat de situatie voor ieder kind anders is én dus ook verschillende gevoelens kan oproepen. Al brengt het coronavirus moeilijkheden met zich mee, de vertelplaat biedt ook de kans om stil te staan bij fijne gevoelens en leuke ervaringen in deze vreemde tijd. Dit is belangrijk voor het welbevinden van kinderen.

Enkele tips bij de eerste vertelplaat

• Laat de kleuter de kinderen op de vertelplaat bekijken en vertrek van wat de kleuter zelf aanwijst of verwoordt.
  Waar wijst hij/zij naar? Wat herkent hij/zij? Waar heeft hij/zij opmerkingen over? Wat vertelt hij/zij daarbij? Welke gevoelens komen aan bod?

 

• Laat de kleuter zelf kiezen. Je hoeft niet zelf te starten met vertellen of alle prenten te bespreken. Geef vooral ruimte aan wat de kleuter inbrengt.

 

• Stel open vragen ter verduidelijking. Op die manier merk je tijdens het gesprek op wat er voor de kleuter echt toe doet, wat zijn noden zijn op dat moment en kan je vervolgens daarop inspelen. Hoe denkt de kleuter dat dit meisje zich voelt? Wat vindt hij/zij grappig aan deze plaat? Wat is die jongen aan het doen? Wat maakt dat meisje precies bang?

• Soms kan het ook zonder woorden. Een knuffel bij een kind dat angst of verdriet toont kan wonderen doen.

 

Tweede vertelplaat

Het coronavirus brengt een aantal veranderingen en beperkingen met zich mee in het leven van kleuters. Maar vanuit een positieve bril bekeken, biedt het ook kansen om creatief met die uitdagingen om te gaan en het probleemoplossend denken van kleuters te stimuleren. Deze tweede vertelplaat helpt je op weg om samen met kleuters oplossingen te bedenken voor problemen die zich in deze coronatijd voordoen. Hoe kunnen kleuters met de nieuwe situatie omgaan in het “hier en nu”?

• Oma of opa missen doet pijn maar misschien kan je wel een tekening maken en opsturen naar de grootouders? Creatief aan de slag kunnen gaan, helpt kinderen in het omgaan met moeilijke gevoelens.

 

• Waar kijkt de kleuter naar uit? Misschien heeft hij/zij wel zin om broer of zus naar school te brengen, want zo ziet hij/zij de school terug. En wie weet, kan de kleuter samen met mama of papa een ommetje maken om naar een vriendje te wuiven? Of kan de kleuter samen met mama een vieruurtje maken voor als broer terug naar huis komt? Nieuwe routines maken de overgang voor kleuters gemakkelijk verteerbaarder en geven iets nieuws om naar uit te kijken.

 

• Misschien is de kleuter wel zijn speelmaatje kwijt. En heeft hij/zij het gevoel dat mama/papa nooit tijd heeft om met hem/haar te spelen. Als ouder kan je je daar soms heel slecht bij voelen, ook al doe je zo hard je best. Welke kleine activiteit zou de kleuter kunnen helpen om er even tegen te kunnen? Misschien kan dit wel ingepland worden in het dagverloop (zie verder onder ‘Personaliseer’).

 

Enkele tips bij de tweede vertelplaat

• Bekijk met de kleuter samen de prenten. Waarin herkent hij/zij zich? Wat vindt hij/zij een leuk idee om uit te proberen? Houd daarbij ook de haalbaarheid in de gaten. Als het voor jou als ouder niet mogelijk is om samen een taart te bakken, dan mag je dat ook eerlijk zeggen aan de kleuter.

 

• Wat je ook doet, het is heel belangrijk om eerlijk te zijn naar de kleuter en aan te geven dat er niet voor alles een oplossing is. Als kleuters bijvoorbeeld vragen “waarom ze niet naar school mogen” of “wanneer zij dan wel terug mogen”, dan kan je als ouder of als leraar daar op antwoorden dat je dat eigenlijk zelf niet weet. Dat andere mensen dat beslist hebben of zullen beslissen. En dat het elk om de beurt is: niet alle kinderen kunnen tegelijkertijd naar school want anders zullen “de Corona-beestjes zich snel weer verspreiden”.

 

Personaliseer!

De structuur die het schoolleven kleuters biedt, is weggevallen. Dat is voor veel kleuters niet eenvoudig want ze hebben net nood aan een zekere mate van voorspelbaarheid. In de kleuterklas bieden we kleuters houvast door de activiteiten van de dag te bespreken en te visualiseren op een daglijn: foto’s/prenten maken duidelijk wat er die dag te gebeuren staat. Weten hoe je dag in grote lijnen zal verlopen, geeft kinderen immers een veilig gevoel (net zoals bij volwassenen!). In deze coronatijd ziet de dag van een kleuter er plots helemaal anders uit.

De prenten op deze laatste plaat bieden kinderen de mogelijkheid om hun eigen dag creatief samen te stellen en te visualiseren. Kinderen kunnen zo de activiteiten of belangrijke momenten in de dag inkleuren en/of zelf tekenen. Vervolgens kunnen ze deze uitknippen en opplakken om zo zelf het dagverloop weer te geven. De daglijn biedt ouders ook een handig hulpmiddel om, samen met de kleuter, zowel terug te blikken als vooruit te blikken op wat er nog te gebeuren staat die dag. Kleuters krijgen zo meer grip op de situatie en ze zien ook dat de daglijn soms kan veranderen. Het kiezen, inkleuren en uitknippen van de prenten maakt de daglijn ook iets van hen zelf wat kleuters extra zal motiveren hier gebruik van te maken.

 

Enkele tips omtrent de daglijn

• Als de daglijn ergens een plek op kindhoogte krijgt in huis, kunnen kleuters hier ook naar teruggrijpen doorheen de dag wanneer ze hier nood aan hebben.

 

• De kleuters, ouders of leraren kunnen ook de daglijn aanvullen met prenten die ze zelf tekenen (of printen). Een icoontje (zie onderstaand) visualiseert of de kleuter de activiteit samen met iemand of alleen zal doen. Dan is het voor de kleuter duidelijk wanneer mama of papa even niet gestoord kan worden. Per activiteit kan het passende icoontje ingekleurd worden.

Praktisch aan de slag?

Wil je deze vertelplaten gebruiken tijdens bijvoorbeeld je wekelijks skype-moment met je klas?
Of wil je de vertelplaten digitaal delen met de ouders of afprinten en in de postbus van de ouders bezorgen?

Hier https://www.ucll.be/schoolathome kun je de vertelplaten vinden. Of je kunt ze rechtstreeks downloaden via deze link: https://filesender.belnet.be/?s=download&token=7c6d9fca-1f04-4200-ac8b-4bad69a75323  (geldig tot 12/07/2020).

 

We zijn benieuwd naar jullie reacties en ideeën!

Hoe geven jullie ruimte aan de vele gevoelens die deze coronatijd oproept bij kleuters?

Hoe gaan jullie met kleuters in gesprek over de uitdagingen die door het coronavirus op hun pad
komen?

Hoe zorgen jullie voor structuur en houvast voor kleuters nu de dagen van de week helemaal
anders verlopen dan voorheen?

We horen het graag!

 

Tot slot

Het is niet evident om met moeilijke ervaringen van kinderen aan de slag te gaan, in een tijd waar jij het af en toe ook niet meer weet, elke dag ploetert, of zelf nog niet veel perspectief hebt of kan bieden. Ook dat is OK. Jouw gevoelens hebben ook bestaansrecht. Blijf jezelf de vraag stellen: wat kan mij helpen op dit moment, als opvoeder en als mens? En blijf je gevoelens delen met andere opvoeders. Zo help je onrechtstreeks ook je kleuters.

 

De vertelplaten werden gemaakt door Jilca Van Tienen. De tekst werd geschreven door Hanne Vanmierlo, Dr. Caroline Vancraeyveldt en Ilse Aerden. Allen zijn verbonden aan het expertisecentrum Education and Development, UC Leuven-Limburg.

 

Bronnenlijst en leestips

“Hoe werk je als kleuterjuf aan warme relaties in tijden van afstandsleren” (31/03/2020). Interview van Maai Huyse en Caroline Vancraeyveldt in Klasse.be. Te lezen via https://www.klasse.be/221125/hoe-werk-je-als-kleuterjuf-aan-warme-relaties-in-tijden-van-afstandsleren/

“Thuiswerken met de kinderen in de buurt” (17/03/2020). Interview van Sylvia Mommaerts op Radio 1, te lezen en te beluisteren via https://radio1.be/thuiswerken-met-de-kinderen-de-buurt-enkele-tips

“Corona-stress”, interview met Peter Adriaenssens in De Afspraak (27/03/2020), te bekijken via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/03/27/peter-adriaenssens-over-stress-corona/

Meer weten over stressregulatie bij kinderen en leraren? Neem een kijkje op de projectwebsite http://kalmindeklas.weebly.com/