Onze gastbloggers zijn Jona Hebbrecht, Iris Vansteelandt, Marlies Algoet en Lieve Van Severen (ODISEE hogeschool en AP hogeschool).
Start met een leesbeleid in de kleuterklas
1 maart … de start van de jeugdboekenmaand. Tijd om in de boeken te duiken en je boekenparels boven te halen! Door sterk in te zetten op vertellen, voorlezen in de klas en een prikkelende boekenhoek, leg je al een sterke basis voor goed lezen. Maar wist je dat je nog veel verder kan gaan? Een sterk leesfundament leg je door van de eerste kleuterklas tot en met het zesde leerjaar te werken aan een duurzaam leesbeleid. In dit blogbericht staan we stil bij vijf bouwstenen van een duurzaam leesbeleid.
Een krachtige en motiverende leesomgeving op de school van juf Elif
Op de kleuterschool van juf Elif krijgen verschillende leesmaterialen een plekje. Prentenboeken, zoekboeken, cijfer- en letterboeken, poëziebundels, strips, kranten, meertalige tijdschriften, tekstloze boeken… Het gevarieerde leesaanbod sluit aan bij de verschillende leesinteresses en culturele, talige achtergrond van de kleuters. Daarnaast zijn er ook heel wat lettermaterialen te vinden in de klassen. Voor de inrichting van de leeskasten en boekenhoeken gebruiken alle leerkrachten dezelfde pictogrammen als in de lagere school.
Via creatieve verwerkingsopdrachten worden de teksten en verhalen bovendien tot leven gebracht: verteltafels, kleurrijke affiches, zelfgemaakte voelboeken, een fotocollage, een klankverhaal, een beeldwoordenboek… De eigen creaties van de kleuters vinden hun weg terug naar de leeshoek. Kinderen genieten er immers van om eigen teksten te lezen. Een uitgebreid leesaanbod is niet enkel te vinden in de lees- of boekenhoek. Ook in de andere hoeken zijn leesmaterialen te vinden. Toch is de knusse leeshoek van juf Elif een populair plekje. Elke dag geven juf Elif en haar collega’s een beetje lees-liefde door. Ze gaan dagelijks met boeken en teksten aan de slag: voorlezen, vertellen, een boek in de kijker zetten, …
Tijdens de middagpauze zie je verschillende kleuters ook lezen in de leestuin. Daar hangen leeskastjes aan de muur. Elke maandag zijn de leerlingen van het 6de leerjaar verantwoordelijk voor de boekenwinkel op de speelplaats waar de kleuters een boekje kunnen ontlenen. Doordat kinderen van de kleuterschool en de lagere school er samen lezen, ontstaan rijke leesmomenten.
De kinderen maken niet enkel kennis met een brede waaier aan leesmaterialen, ze krijgen ook verschillende (voor)leesmodellen te zien. Zo wisselen juf Elif en haar collega’s af en toe eens van klas om te lezen of te vertellen. Op woensdag kunnen de kinderen en de leerkrachten zelfs juf Els, de directrice van de school, als voorlezer ‘boeken’, een succesnummer!
Effectieve leesdidactiek op de school van juf Elif
Diverse leesmaterialen vormen een stevige basis voor de klaswerking. Thema’s vertrekken regelmatig vanuit een verhaal en teksten worden functioneel ingezet in allerlei activiteiten, zoals een stappenplan lezen bij een gezelschapsspel of een verhaal naspelen in de verkleedhoek. Daarnaast worden ook linken gelegd tussen lees- en schrijfactiviteiten: een ‘gezocht-poster’ om een affiche te ontwerpen, identiteitskaarten lezen om er zelf in te vullen… Ook met non-fictieboeken en teksten gaan kinderen samen met de leerkracht aan de slag. Daarbij wordt steeds de voorkennis geactiveerd. Wat weten de kleuters al? Wat willen ze nog te weten te komen? Ze gaan actief op zoek vanuit hun eigen leervragen en interesses.
Door in te spelen op die interesses, stimuleert juf Elif de autonomie van de kleuters. Daarnaast verhoogt zij de leesmotivatie ook door in te zetten op verbondenheid én competentie. Zo gaan talig sterke en minder talige kleuters regelmatig in interactie met elkaar over boeken en teksten. Aan de hand van het ABC-model bevordert juf Elif de autonome leesmotivatie van de kleuters: autonomie, verbondenheid en competentie.
Om de kleuters competent te maken zet juf Elif bovendien in op sterke luister- en leesinstructie. Zo staan regelmatig luister- en/of leesstrategieën centraal voor, tijdens en na het (voor)lezen. De kleuters maken voorspellingen, vatten fragmenten samen, zoeken naar problemen en oplossingen in teksten, maken verbindingen tussen het verhaal en hun eigen leefwereld, … Daarnaast besteedt juf Elif dagelijks aandacht aan belangrijke voorspellers van technisch lezen: klankbewustzijn en letterkennis.
Leesmonitoring en differentiatie op de school van juf Elif
Om de kleuters zo gericht mogelijk te observeren maakte zorgmeester Brecht kijkkaarten om hen op te volgen met oog voor letterkennis, klankbewustzijn, mondelinge taal, interesse in leesmaterialen, spontaan schrijfgedrag, …. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de algemene observaties van de kleuters over werkgeheugen en concentratie. Tijdens leesactiviteiten peilen meester Brecht en juf Elif ook naar de leesinteresses van de kleuters via korte leesgesprekjes. Bovendien brengen meester Brecht en juf Elif ook de thuissituatie in kaart. Zo proberen ze tijdens oudergesprekken van elke kleuter te weten te komen of er thuis ook leesmaterialen aanwezig zijn, of er verhalen verteld worden, of er voorgelezen wordt, hoe geletterd de ouders zijn, of er leesproblemen zijn bij broers en zussen, …
Doordat het lerarenteam goed zicht heeft op de leesnoden van de kleuters, kunnen ze lees- en luisteropdrachten gedifferentieerd aanbieden. Preteaching van verhalen, klank- en letterspelletjes worden daarbij bewust ingezet voor ‘risicolezers’. Door regelmatig met elkaar te overleggen wordt er ook feedback uitgewisseld over het lezen van de kleuters.
Een breed leesnetwerk op de school van juf Elif
De school van juf Elif heeft werk gemaakt van een stevig leesnetwerk. Een eerste belangrijke partner was de bibliotheek. Omdat de bib vrij ver van de school ligt, worden er maandelijkse mobiele boekenpakketten geleverd. Zo zorgt de bib mee voor een passend, afwisselend en gevarieerd leesaanbod afgestemd op de thema’s van de klas. De bibmedewerker hielp ook mee bij de inrichting van de boekenhoeken en het ordenen van het leesaanbod.
Daarnaast werkt de school ook samen met een plaatselijke boekhandel. Jaarlijks wordt een boekenbeurs georganiseerd op school. Hoe meer boeken er aangekocht worden door de ouders, hoe meer gratis boeken er terecht komen in de klassen. Onder impuls van het leesteam wordt er jaarlijks minstens één klasdoorbrekend leesfeest georganiseerd. Dan werken leerlingen en leerkrachten van verschillende klassen samen met (groot)ouders en organisaties in de buurt. Het leesteam laat zich voor die acties inspireren door de acties van Iedereen Leest en Canon Cultuurcel: de poëzieweek, de voorleesweek, de Jeugdboekenmaand, Cultuurkuur, Dynamo Project… Soms worden ouders uitgenodigd om voor te lezen, soms gaan kinderen lezen in het woonzorgcentrum in de buurt, een andere keer komt een auteur of verteller langs, … Elk jaar iets anders, maar elk jaar een feest! En… de leerlingen mogen mee bepalen hoe dat leesfeest eruit ziet!
Visie, doelen en actie!
Wil jouw school ook inzetten op een duurzaam leesbeleid? Ervoor zorgen dat alle leerlingen goede en gemotiveerde lezers worden, vraagt teamwerk, een doordachte en doelgerichte aanpak én tijd. Zorg voor een gedeelde visie en plan concrete doelen en acties doorheen de tijd. Maak tijd om successen zichtbaar te maken en lezen samen te vieren!
Jona Hebbrecht (Odisee Hogeschool, educatieve bachelor lager onderwijs), Iris Vansteelandt (AP Hogeschool, educatieve bachelor lager onderwijs), Marlies Algoet (Odisee Hogeschool, educatieve bachelor kleuteronderwijs), Lieve Van Severen (Odisee Hogeschool, educatieve bachelor kleuteronderwijs)
De auteurs doen praktijkonderzoek rond leesonderwijs en zijn betrokken bij het professionaliseringstraject PRO-Lezen met steun van de Vlaamse Overheid. Het leesbeleid op de school van juf Elif is een verzameling van concrete observaties in de praktijk.
Meer lezen?
- Aarnoutse, C., & Vernooy, K. (2018). Goed leren lezen. Een must! Zorgbreed, 15 (59), 30-35.
- Gobyn, S., Merchie, E., De Bruyne, E., De Smedt, F., Schiepers, M. S., Vanbuel, M., … Van Keer, H. (2019). Sleutels voor effectief begrijpend lezen. Inspiratie voor een eigentijdse didactiek in het basisonderwijs. Brussel: Vlaamse Onderwijsraad.
- Hebbrecht, J. & Vansteelandt, I. (2020). Van duurzaam leesbeleid naar sterk leesonderwijs. Fons, 5(1), 5-9.
- Hebbrecht, J. & Vansteelandt, I. (2021). Leesbeleid maken: hoe doe je dat? Meertaal,7(2).
- Houtveen, A.A.M, van Steensel, R.C.M, & de la Rie, S. (2019). De vele kanten van leesbegrip. Literatuurstudie naar onderwijs in begrijpend lezen. Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek en de Inspectie van het Onderwijs.
- Mol, S. E., & Bus, A. G. (2011). To read or not to read: a meta-analysis of print exposure from infancy to early adulthood. Psychological Bulletin,137(2), 267–296. https://doi.org/10.1037/a0021890
- Pereira, C. & Nicolaas, M. (2019). Effectief onderwijs in begrijpend lezen. Acties voor beter leesbegrip en meer leesmotivatie. Den Haag: Algemeen Secretariaat van de Taalunie.http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/Actieplan_Effectief%20onderwijs%20in%20begrijpend%20lezen.pdf
- Thomas More (2019). Fit-voor-lezen. Fit voor lezen – Geef kleuters een goede leesstart (thomasmore.be)
- Van Dingenen, M. (2021). Lezen is een feest. Handleiding Jeugdboekenmaand 2021. Iedereen Leest.
Je kan ook snuisteren in onze blogberichten over de boekenhoek, meertalig voorlezen, een inclusief boekenaanbod, leesmaterialen.
Kleutergewijs 