Vind je het ook zo moeilijk om jouw kleuters in de boekenhoek te krijgen? Met deze gouden tips lukt het je wel!

Het nieuwe schooljaar nadert met rasse schreden, een goed moment om stil te staan bij de boekenhoek. We worstelen met z’n allen om van die boekenhoek een succes te maken bij de kleuters. Een aantrekkelijke boekenhoek is nochtans de hoek bij uitstek om kinderen ‘goesting’ in boeken en lezen te laten ervaren (Leysen, A., 2002). En net die wil om te kunnen lezen is erg belangrijk voor de latere leesontwikkeling!

Hoe kan je de boekenhoek zodanig aankleden dat de kleuters ernaartoe gezogen worden?

Zelfkennis is het begin van alle wijsheid … dus eerst een kleine zelftest
Hoe is het gesteld met de boekenhoek in jouw klas? Duid voor de onderstaande items steeds aan (imaginair of op een blaadje papier) of deze stelling:

• Allicht en vanzelfsprekend op jouw klaswerking van toepassing is
• Betrekkelijk en eerder op jouw klaswerking van toepassing is
• Cryptisch is, in de zin van ‘ik ben het noch eens, noch oneens’
• De neiging heeft eerder niet op jouw klaswerking van toepassing te zijn
• Echt niet op jouw klaswerking van toepassing is

Test jezelf met een zelftestje	A	B	C	D	E
De boekenhoek valt duidelijk te onderscheiden van de andere hoeken in mijn klas: het is een aparte, doordacht en doelgericht ingerichte plaats voor het uitstallen en het gebruik van boeken.
De boekenhoek bevindt zich op een plaats waar de kinderen ongestoord aan het werk kunnen. De boekenhoek is duidelijk afgeschermd van de andere hoeken, het is dus duidelijk waar de boekenhoek begint en eindigt.
De kinderen van mijn klas kunnen in de boekenhoek gemakkelijk en zelfstandig boeken kiezen, lezen en terugplaatsen (bv. de boeken staan op kinderhoogte met de kaft naar voren, zodat de kinderen de covers kunnen zien).
Mijn boekenhoek is een aantrekkelijke en comfortabele hoek voor de kinderen: hij ziet er gezellig, uitnodigend en toegankelijk uit voor kinderen.
De kinderen van mijn klas kunnen naar believen en zelfstandig met de boeken in de boekenhoek aan de slag gaan: ze doen dit dan ook regelmatig.
Er is een voldoende groot, gevarieerd en actueel boekenaanbod voor alle kinderen van de klas; en de boeken zijn in uitstekende staat.

Hoe ‘scoorde’ je op deze test?

• Scoorde je jezelf overwegend E, en werd je daar wat mismoedig van … laat het hoofd niet hangen, hulp is onderweg! Voor deze omelet breek je de eieren met plezier: lees en beleef snel verder!
• Kende je jezelf vooral D toe, dan heb je nog wat eitjes te pellen met de boekenhoek. Je zal aan elke onderstaande tip wel iets hebben!
• Behaalde je volgens jezelf grotendeels C, dan loop je hier en daar nog op eieren en gaan de onderstaande suggesties jou wellicht het licht doen zien.
• Turfde je in de meeste gevallen B, dan ben je goed op weg … en voor een appel en een ei krijg je er extra ideeën bij! 
• Sleepte je voornamelijk A’s in de wacht, dan is de boekenhoek een eitje voor jou. Lees vooral verder, en laat in een reactie zeker weten welke gouden eieren jij nog met de wereld wenst te delen!

Zes gouden tips om jouw boekenhoek onweerstaanbaar te maken voor de kleuters!

1 Als jij evenveel aandacht schenkt aan een duidelijke, aparte boekenhoek als aan de andere hoeken van je klas … doen de kleuters dat ook!

De boekenhoek is ook een hoek … en verdient dus evenveel aandacht, zorg en toewijding als de andere hoeken van je klas. Op een andere manier naar je beschikbare klasruimte kijken, kan wonderen doen. Een boekenhoek hoeft niet de helft van je lokaal in beslag te nemen, maar kijk eens na of er geen plekken zijn in je klas die in feite beter dienst kunnen doen als boekenhoek …

Waar de ‘boekenhoek’ eerst een kleine ruimte was onder de trap, omringd door luidruchtige hoeken en waar kleuters niet bepaald bezig waren met de boeken uit de boekenbak …

…verrichtte juf Ellen (De Notelaar, Aalst) een waar huzarenstuk door op korte tijd haar hele klasinrichting aan te pakken, met als resultaat dat de kleuters niet weg te slaan zijn uit de nieuwe boekenhoek, en daadwerkelijk met de boeken bezig zijn:

2 Als de kleuters ongestoord en rustig aan de slag kunnen in de boekenhoek, zullen ze dat ook doen.

De boekenhoek is een rustige hoek, die best afgeschermd wordt d.m.v. doeken, een scherm, een gordijn … hiermee kom je tegemoet aan de escapismewensen van de kleuters: je geeft de kleuters de kans om zich terug te trekken in een andere wereld (van fictie, hobby …) zodat ze ‘lekker met een boekje in een hoekje’ ongestoord kunnen lezen; of in alle rust en veiligheid bezig kunnen zijn met boeken. Een boekenhoek gelegen naast de bouwhoek of de klasdeur (waar er voortdurend afleidend lawaai, beweging en/of passage is), geeft niet de noodzakelijke rust aan de kleuters om zich te kunnen terugtrekken en focussen.

WAT VOORAFGING: Juf Heidi (DvM Aalst), boekenliefhebster pur sang, besteedde altijd al veel aandacht aan een aparte boekenhoek. Toch had deze nooit het verhoopte succes. Tot zij op een andere manier naar de klasruimte ging kijken, en de hoek naar een andere plek verplaatste …

3 Less is more … overdaad schaadt. ‘Hoe meer boeken en hoe meer materialen, hoe beter’ gaat niet op voor de boekenhoek.

De boekenhoek is gezellig, best niet te groot …  en verdraagt niet te veel boeken, niet te veel materialen, niet te veel kleuters. 

Er is plaats voor twee tot (maximum) drie kleuters. Er staan best aangepaste meubels: een tafeltje met stoelen of zetels, een bank, leesattributen (kussens, leeslamp, vergrootglas …).

Het is fijn voor de kleuters als er luisteraars aanwezig zijn in de boekenhoek: de klaspop die komt luisteren naar de kleuter of die komt ‘meelezen’, eventueel de knuffel die de kleuter zelf meebracht van thuis om een verhaal aan te vertellen … Voorts is het interessant als er posters van personages of van boekkaften ophangen (tip: van de boeken/het thema waar je op dat moment rond werkt).

De boeken in de boekenhoek liggen niet op een hoopje, worden niet lukraak uitgestald, maar staan netjes en overzichtelijk (in een rek) met de kaft naar voren. Rommel genereert rommel … ook in de hoofden van de kleuters.Boeken ‘op een hoopje’ zijn niet aantrekkelijk, en bemoeilijken de keuze van de kleuters. Opgeruimd staat netjes en straalt rust uit …

4 Echte schoonheid zit vanbinnen … verrijk je boekenhoek zoals alle andere hoeken en zorg hierbij voor uiteenlopende en gevarieerde boekmaterialen.

Net zoals er rond april wellicht geen heksen en andere griezels meer rondzweven in je onthaalhoek en zoals er in januari geen mijter en staf meer in de verkleedkoffer liggen; misstaan boeken en boekmaterialen van Halloween en de Sint in september. De boekenhoek verrijk je zoals de andere hoeken in je klas.

‘Boeken’ zijn ruim te interpreteren. In veel klassen zien we zowel een permanente als een tijdelijke collectie. De permanente collectie bestaat meestal uit educatieve boeken, klasboeken (boeken die de kinderen of de juf zelf maakten, bv. naar aanleiding van een uitstap, een thema …), fotoboeken van de kinderen … daar is niets op tegen, als het maar geen ‘opvulmaterialen’ betreft.

De tijdelijke boekmaterialen betreffen de boeken rond het thema/de onderwerpen waar je op dat moment op focust met de kleuters. Deze collectie mag zeker maandelijks geüpdatet worden! Het gaat hier over verhalende prentenboeken, geïllustreerde voorleesboeken, informatieve prentenboeken, kinderencyclopedieën, kijk- en zoekboeken, geïllustreerde liedjesbundels, strips voor kleuters, zelfgemaakte verhalen, kranten, reclamefolders, catalogi, poëziebundels, handleidingen die de kleuters kunnen meenemen naar andere hoeken (om te knutselen, koken …), boeken voor verschillende leeftijden/niveaus, themaboeken (door de kleuteronderwijzer en/of de kleuters gemaakt) …

5 Kleine ingrepen, grote gevolgen!

Een gekke bril toevoegen aan de boekenhoek, een vergrootglas of een ander attribuut waar de kleuters mee aan de slag kunnen in de boeken … doet wonderen! Zorgen voor een (functioneel) activiteitje bij de aangeboden boeken, doet zo mogelijk nog meer wonderen.

Een voorbeeld van Jolien Bosmans en Ellen Bosmans, studenten bachelor kleuteronderwijs (Odisee), die hun Onderwijsinnovatie rond het project ‘de Boekenhouder’ uitwerkten:

6 Don’t judge a book by its cover … of toch wel?

In het Engels bestaat er een mooi gezegde: ‘don’t judge a book by its cover’ (letterlijk: beoordeel een boek niet op basis van z’n cover). Het Nederlandse equivalent hiervan is dat je niet op de eerste indruk moet afgaan, dat schijn bedriegt. Een zeer lovenswaardige instelling maar … toch knelt het schoentje daar, wat betreft het uitzicht en de inhoud van de boekenhoek.

In kleuterklassen komen we weleens oude, deels kapotte, onaantrekkelijke boeken tegen. De nieuwe, mooie boeken zijn voor de juf of meester, die staan hoog op de kast – zelfstandig lezen en werken met boeken doen de kleuters met de ‘afdankertjes’. Als antwoord hierop verwijzen we eerst naar de tips in deze blog: de boekenhoek verdient evenveel aandacht, zorg en toewijding als de andere hoeken van je klas. Dit houdt in dat je de boekenhoek verrijkt zoals de verkleedkoffer of de winkel- of poppenhoek … daarin leg je ook geen muffe, versleten materialen. Ten tweede laten we graag expert leesbevordering Daniëlle Daniëls aan het woord:

Kinderen die boeken stuk maken, stellen een hulpvraag: “Juf, leer jij me met boekjes omgaan? Ik heb geen (groot)ouders die (me) boekjes (voor)lezen.”

We hopen je met deze tips goesting te hebben geven om voluit voor een knappe boekenhoek te gaan … het zal je, wat succes bij de kleuters betreft, geen windeieren leggen!

Een trip naar de boekenhoek … de beste reis die je kan boeken!

Jaantje Verbruggen en Lieve Van Severen

Bovenstaand artikel werd opgesteld in het kader van het project de Boekenhouder, een project van de lerarenopleiding Odisee en de stad Aalst. Binnenkort verschijnen er nog publicaties, i.v.m. de boekkeuze en i.v.m. wat te ‘doen’ met boeken in de boekenhoek/in de andere hoeken van de klas.

Bronnen:

• Algoet, M., Vanoosthuyze, S., & Verbruggen, J. (2018). Aan de slag met prentenboeken en boekmaterialen in de kleuterklas. Onuitgegeven cursus, Brussel: Odisee.
• Centrum voor Taal & Onderwijs. De boekenhoek – enkele ideeën en tips. KULeuven (http://www.cteno.be).
• De ervaringen uit het project de Boekenhouder; de onderwijsinnovaties ‘word boekenleerkracht’ van studenten bachelor in het kleuteronderwijs, Odisee, onder begeleiding van Ine Callebaut en Lieve Van Severen: Ellen Bosmans, Jolien Bosmans, Caro Debolle, Karlien De Rop, Saskia Himeleers, Amber Meersman, Céline Mons, Amber Nevens, Alexandra Schellinck, Amber Vanbever, Tatiana van der Maelen en Febe Van Rossem; de bachelorproeven van studenten bachelor in het kleuteronderwijs, Odisee, onder begeleiding van Jaantje Verbruggen: Jenne Bettens, Jolien Lanin en Kelly Poivre.
• F. Janssen-Vos, F., B. Pompert, B., & H. Vink, H. (1997). Naar lezen, schrijven en rekenen. Asse, Van Gorcum, (3° ed.), pp.122-127.
• Het eerste voorbeeld is een opname van de make-over die de klas van juf Nathalie (DvM Aalst) onderging.
• In verband met informatieve prentenboeken: column van Patty Roos over het belang van informatieve boeken in de klas (Meer Taal, jrg.2 nr.1, 2014, p.22-23). In deze column, verschenen in het tijdschrift ‘Meer Taal’ (nummer 1, jaargang 2, 2014), kan je lezen over het gebruik van informatieve boeken in de klas en het effect daarvan op kinderen.
• Leysen, A. (2002). Over de kracht van het voorgelezen woord: een pleidooi voor voorlezen in 13 argumenten en 11 werkvormen. In: M. Colpin e.a. (red.), Leesrijk school-en klasklimaat: een schat aan le(e)sideeën voor het basisonderwijs. Antwerpen: Garant.
• Loeve, D. (2007). Van beginnende geletterdheid tot lezen. Ideeënboek voor groep 1, 2 en 3. Drunen, Delubas, pp. 179-185.
• Loman, J. (2010). Bonte hoeken en prikkelende boeken – Werken met prentenboeken bij peuters en jongste kleuters, door Jozefien Loman, CTO-medewerker in n Nieuwsbrief TAAL & ONDERWIJS juni 2010.
• Mazarese, Ch. & en Verheyden, L. (2005). Verhalen zijn vensters op de wereld. ICO-iseer je aanbod! van Chris Mazarese en Lieve Verheyden. Kleuters en ik: Kleuters & ik, Jrg. 21/3 – 2004-2005 of via de website van het Centrum voor Taal en Onderwijs, http://www.cteno.be/?idWs=15 
• Nascholingen gevolgd bij leesexperte Daniëlle Daniëls, zelfstandig leesbevorderaar.
• Poland, M. (2006). Jouw verhaal is mijn venster. Wereld van het jonge kind, jrg. 33 (7), 204-208.
• Smith, M. W., Brady, J. P., & Anastasopoulos, L. (2008). Early Language & Literacy Classroom Observation: Pre–K Tool (ELLCO). Baltimore, MD: Paul H. Brookes, Inc. Stanovich
• Verley, V. (2010).  Prentenboeken als invalshoek om te leren omgaan met diversiteit van Vicky Verley. Deze interessante bundel vind je op de website van het Steunpunt Diversiteit en Leren, http://www.diversiteitenleren.be/nl/home 
• Afbeelding gouden ei overgenomen (en bewerkt) van https://www.operadagenrotterdam.nl/programma/songs-from-new-space-mountain/gouden-ei/, 20 augustus 2019.
• Afbeelding uit The sheep who hatched an egg (Gemma Merino, 2017) (Nederlandse vertaling: ‘Het schaap dat een ei uitbroedde’) overgenomen van https://www.youtube.com/watch?v=O6Q22gI3dVU en https://www.youtube.com/watch?v=yr-vg8lqgas, 27 augustus 2019.