Van oubollige boehoe-hoek naar catchy boekenhoek! Hoe kleuters warm maken voor de boekenhoek? Enkele zegezekere marketingstrategieën

In veel kleuterklassen merk je het: de boekenhoek staat er wat verstoft bij en is niet de meest populaire hoek bij de kleuters. Ook al doe je als juf of meester moeite om hem aan elk thema aan te passen, toch mag de boekenhoek méér zijn dan bv. een zoethoudertje ‘voor als kinderen op elkaar moeten wachten’. De boekenhoek is onmisbaar en van onschatbare waarde voor de ontwikkeling van de kinderen, daar is iedereen het over eens. Maar hoe krijg je de kleuters erin? En hoe houd je ze erin? En wat doen ze daar eigenlijk?

Misschien moeten we eens over het muurtje kijken, en op bezoek gaan in de wondere wereld van de marketing:

 “Als u gaat winkelen, dan weet u maar al te goed dat de supermarkt een mijnenveld vol gewiekste verleidingstrucs is. Zo neemt u vaker producten op oog- of grijphoogte – daar zet de winkel doorgaans A-merken en die zijn dus duurder. U vindt dat u na het winkelbezoek wel een snoepje hebt verdiend, die kleine lekkere verleiders liggen niet toevallig aan de kassa. Met geur van versgebakken brood begint uw buikje spontaan te grommen en laadt u dus nog makkelijker in. En die gratis koffie tussendoor is om u te doen vertragen zodat u langer in de winkel blijft en … meer koopt. Eigenlijk weet u dat en toch trapt u er elke keer met open ogen in.” (Joke Hofmans, 2018)

Goed nieuws: die slimme verleidingstrucs zijn niet voorbehouden voor schrandere supermarkten. Ook jij kan die toepassen, in je eigen kleuterklas! En daar is niet veel voor nodig … hieronder omschrijven we welke strategieën je kan inzetten om de kleuters enthousiast in de boekenhoek te krijgen, en hen daar gemotiveerd aan het werk te houden.

Strategie 1: zorg voor een boekenhoek die aangenaam en actueel oogt

In een eerdere blog gaven we al tips over hoe je dit kan aanpakken. We sommen deze nog eens (verkort) op:

• Zorg voor een ordelijke, rustige, afgeschermde boekenhoek waarbij in één oogopslag duidelijk is rond welk thema of onderwerp jullie momenteel werken. 
• Plaats de boeken en boekmaterialen (kranten, tijdschriften …) die je in the picture wil zetten op ooghoogte van en makkelijk grijpbaar voor de kleuters – boeken die totaal niet bij het thema/onderwerp of de ontwikkelingsfase/interesses van de kleuters passen, mag je (zij het tijdelijk) opbergen.
• De boekenhoek is gezellig, best niet te groot … en verdraagt niet te veel boeken, niet te veel materialen, niet te veel kleuters. Er staan best aangepaste meubels: een tafeltje met stoelen of zetels, een bank, leesattributen (kussens, leeslamp, vergrootglas …).
• Het is fijn voor de kleuters als er luisteraars aanwezig zijn in de boekenhoek: de klaspop die komt luisteren naar de kleuter of die komt ‘meelezen’, eventueel de knuffel die de kleuter zelf meebracht van thuis om een verhaal aan te vertellen … Voorts is het interessant als er posters van personages of van boekkaften ophangen (tip: van de boeken/het thema waar je op dat moment rond werkt).
• De boeken in de boekenhoek liggen niet op een hoopje, worden niet lukraak uitgestald, maar staan netjes en overzichtelijk (in een rek) met de kaft naar voren. Rommel genereert rommel … ook in de hoofden van de kleuters. Boeken ‘op een hoopje’ zijn niet aantrekkelijk, en bemoeilijken de keuze van de kleuters. Opgeruimd staat netjes en straalt rust uit …
• Zorg dat de boeken en boekmaterialen zélf ook ‘fris’ ogen. Oude, deels kapotte, onaantrekkelijke boeken horen niet in de kleuterklas thuis.

Strategie 2: stel de boekenhoek aanlokkelijk voor

Minstens zo belangrijk is jouw aanpak van de boekenhoek t.a.v. de kleuters. Hoe introduceer jij deze hoek bij de kleuters? Een voorbeeld:

Van boehoe-hoek naar boeken-hoek: zes tips voor een doeltreffend promopraatje:

• Stel de activiteiten in de boekenhoek, of activiteiten rond boeken in andere hoeken, als éérste voor in het rijtje van mogelijke activiteiten en hoeken.
• Stel de activiteiten in de boekenhoek, of activiteiten rond boeken in andere hoeken, voor op dezelfde enthousiaste en motiverende manier als je de activiteiten in de andere hoeken voorstelt.
• Net zoals je voor de bouwhoek, verkleedkoffer, winkelhoek, schrijftafel … omschrijft met welke motiverende materialen de kleuters aan de slag kunnen, doe je dat voor de boekenhoek. Toon hen hoe ze met atlassen, encyclopedieën, folders, brochures, tijdschriften … aan de slag kunnen gaan; voorzie spelletjes bij en met boeken; een vergrootglas om zaken beter te kunnen opzoeken …
• Tijdens je promopraatje zorg je uiteraard ook voor een motiverend doel. Boeken zijn er niet enkel om in te kijken of om ons te ontspannen, ze kunnen ook activeren.  De kleuters kunnen bv. het verhaal dat in de grote kring verteld werd, navertellen aan de klaspop die vandaag een hele dag in de boekenhoek verblijft. Of ze kunnen een gekend verhaal naspelen met stokpopjes die jij voorziet, of een ander einde verzinnen bij een verhaal. Zoals bv. de leeuw kan worden gevoederd in de bewegingshoek van de klas, kunnen de kleuters in de boekenhoek gaan opzoeken wat leeuwen (of de andere dieren waarrond je werkt) eten en hoe in de zoo voor dat eten gezorgd wordt. Of ze zoeken op welke dieren in welke dierentuinen zitten – en vergelijken bv. de dieren van de zoo van Antwerpen met die in Planckendael, op basis van de parkplannen die je daar kan krijgen. Je kan hen in een dierenatlas laten opzoeken welke dieren die in de zoo van Antwerpen leven, ook in het wild leven in ons land …

• Je omschrijft best duidelijk wát de kleuters kunnen doen, en laat het herhalen door de kleuters. ‘In de boekjes gaan kijken’ of ‘lezen in de boekenhoek’ is niet echt een duidelijke beschrijving. Wat betekent bijvoorbeeld ‘lezen’ voor kleuters? Kijk naar de doelen die je wenst te bereiken (zie boven): welke concreet waarneembare acties kunnen de kleuters daartoe ondernemen? Je zal merken dat als je een sterk, functioneel aanbod in je boekenhoek hebt, de krachtige inleiding vanzelf volgt. In het voorbeeld hierboven vind je al enkele voorbeelden van hoe je dit kan omschrijven.
• Maak afspraken en laat deze herhalen door de kleuters. Net zoals kleuters niet zomaar mogen komen storen bij het groepje dat schildert met de juf of fruitsla maakt bij de meester, en net zoals de kleuters niet met de blokken van de bouwhoek mogen gooien naar elkaar; zijn er ook in de boekenhoek afspraken nodig. Er wordt bijvoorbeeld niet getekend in de boeken, er worden geen bladzijden uit boeken gescheurd … maar ook: wat doen de kleuters als ze ‘klaar’ zijn in de boekenhoek (bv. de boeken netjes terugzetten). Omdat de boekenhoek vaak een gezellige hoek is, met kussens die uitnodigen tot sprankelend fikfakken, zal je deze afspraken vaak moeten (laten) herhalen.  

Strategie 3: zorg voor herkenning, herhaling en overzicht

Maak de kleuters (steeds opnieuw) geïnteresseerd in de hoek door:

• er bv. boeken en boekmaterialen van de kleuters zélf in te leggen (je kan hen of hun ouders dat, na het herinrichten van de hoek volgens thema/onderwerp, vragen).
• klassikaal de nieuwe boeken voor te stellen – niet allemaal in één keer: doe dit bv. op maandag en opnieuw op woensdag, door de kaft te bespreken, enkele prenten al eens samen te bekijken …
• de kleuters die een activiteit deden in de boekenhoek, daar nadien over te laten vertellen aan de andere kleuters: Welke dieren leven er op de Zuidpool? Welke foto’s en prenten van pinguïns heb je aan klaspop laten zien? Laat es zien … Waarom die foto? Welke vond klaspop de mooiste foto? … Heb je gebladerd door dit tijdschrift? Wat vond je ervan? …
• er als leerkracht vaak te gaan bij zitten als de kleuters met de boeken en boekmaterialen in de weer zijn.

Strategie 4: integreer boeken in de andere hoeken van  je klas

Bij juf Cathy in de klas wordt niet enkel in de boekenhoek met en rond boeken en boekmaterialen gewerkt. In de winkelhoek wordt eerst geschat welke zaken – die afgebeeld staan in een bepaald boek – het zwaarst/lichtst wegen (bv. een afstandsbediening, een speelgoedtelefoon …), en dan wordt er  gewogen. Aan de tekentafel mogen de kleuters hun favoriete prent uit het centrale prentenboek van de week overtekenen. In de huishoud-/poppenhoek liggen een aantal tijdschriften en reclamefolders, zoals vele kleuters dat ook van ‘thuis’ kennen …

Strategie 5: honger naar meer tips? De Boekenhouder is online en breidt uit! Boeken troef!

Heb je je kleuters in de boekenhoek gekregen? Fijn zo! Het komt er nu op aan om ze erin te houden, door ze boeiende opdrachten te geven. Hierboven kon je bij de verschillende strategieën al enkele voorbeelden lezen van functionele activiteiten, wens je meer inspiratie: surf naar www.boekenhouder.be en grasduin door de sprekende praktijkvoorbeelden die je daar aantreft, ga aan de slag met de beschikbare kijkwijzers en checklists … en aarzel niet om zelf jouw fijne voorbeelden te delen met De Boekenhouder.

Overmorgen start het nieuwe schooljaar, en vangt ook een nieuw (tweejarig) project aan: Boeken troef! In dit project, gesubsidieerd door de Vlaamse overheid, draait alles om het bouwen van een krachtige(re) leesomgeving om de autonome leesmotivatie en het leesplezier van de leerlingen te verhogen door in te zetten op Samen Lezen. Hiertoe werken de lerarenopleidingen van de Odisee-hogeschool samen met Het Lezerscollectief en de plaatselijke openbare bibliotheken van Aalst, Anderlecht en Denderleeuw. Voor het kleuteronderwijs borduurt Boeken troef! (deels) verder op De Boekenhouder, waardoor de website de komende twee jaren regelmatig zal aangevuld worden met tips, good practices, kijkwijzers en checklists.

Jaantje Verbruggen, Lieve Van Severen en Marlies Algoet

Bronnen:

• Meer informatie vind je o.a. in het boek The Reading Mind: A Cognitive Approach to Understanding How the Mind Reads van Daniel T. Willingham (2017, Jossey-Bass).
• De ‘coverfoto’ is een opname van Cindy Monteiro Da Silva,  mei 2018, opdracht eerste opleidingsfase Educatieve Bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs, Odisee campus Brussel.
• Citaat rond marketing van Joke Hofmans (2018), Marketingtrucs: doe zoals uw supermarkt,  https://uwtekst.be/marketingtrucs-doe-zoals-uw-supermarkt/ op https://uwtekst.be/ , overgenomen 30 augustus 2020.
• Strategie 1: tips gebaseerd op Vind je het ook zo moeilijk om jouw kleuters in de boekenhoek te krijgen? Met deze gouden tips lukt het je wel!, 28/08/2019, door Jaantje Verbruggen en Lieve Van Severen in het kader van het project De Boekenhouder, https://kleutergewijs.wordpress.com/2019/08/28/vind-je-het-ook-zo-moeilijk-om-jouw-kleuters-in-de-boekenhoek-te-krijgen-met-deze-gouden-tips-lukt-het-je-wel/ .
• De foto’s bij strategie 1 zijn van Cindy Monteiro Da Silva, januari 2019, opdracht tweede opleidingsfase (stage jongste kleuter, in het belangstellingscentrum ‘gaatjes’), Educatieve Bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs, Odisee campus Brussel.
• Afbeeldingen strategie 2:
  • Grondplan Zoo Antwerpen, via https://www.zooantwerpen.be/nl/, https://www.zooantwerpen.be/nl/plattegrond-vd-zoo/ , overgenomen 30 augustus 2020.
  • Grondplan Planckendael, via https://www.zooplanckendael.be/nl/, https://www.zooplanckendael.be/nl/plattegrond-van-planckendael/ , overgenomen 30 augustus 2020
• Afbeelding strategie 3: juf Greet aan de slag in de boekenhoek. Basisschool Sint-Albertus (AlJo-Scholen), Sint-Agatha-Berchem, Greet Vandergoten, oktober 2018.
• Afbeelding strategie 4: bij juf Cathy Manolo, 2^de kleuterklas, 2018-2019, De Nieuwe Arend, Aalst.  
• Boeken troef! is een project dat gesubsidieerd wordt door de Vlaamse overheid, en in de Odisee-hogeschool wordt uitgewerkt door Ine Callebaut, Saskia Timmermans, Silvie Vanoosthuyze en Jaantje Verbruggen (taaldocenten lerarenopleiding). Het project loopt van 1 september 2020 tot 31 december 2022. Meer informatie via jaantje.verbruggen@odisee.be .