Ze willen niet meer samen zijn

Jarniks ouders gaan scheiden. De leerkracht merkt dat Jarnik het moeilijk heeft. Hij vraagt veel aandacht en kan minder verdragen van andere kinderen. Wat doet echtscheiding met een kleuter? Wat kan je als kleuterleraar doen om het kind te begeleiden bij de aanpassing aan de nieuwe situatie?

Een vat vol gevoelens

Hoe beleven kleuters een scheiding en wat voelen ze erbij? Kinderen tussen 3 en 5 jaar willen graag veel zelfstandig doen, maar ze zijn nog heel sterk fysiek en emotioneel afhankelijk van hun ouders. Een scheiding lokt op deze leeftijd angst, verdriet, verwarring en soms zelfs ook schuld uit omdat ze het niet begrijpen. Kleuters kunnen zich achtergelaten, ongerust en neerslachtig voelen. Het conflict tussen hun ouders zien, brengt heel wat stress met zich mee. Soms horen ze ook hun naam vallen in de ouderlijke discussies. Omdat kleuters nog erg egocentrisch denken, gaan ze er soms vanuit dat zij zelf de oorzaak zijn van de scheiding. Ze denken bijvoorbeeld dat hun slecht gedrag de scheiding heeft uitgelokt (Hunter & Trussell, 2016).

Gedragskenmerken

Elk kind reageert anders. Deze gedragskenmerken kunnen uitingen zijn van stress en verdriet door een scheiding:

  • stiller zijn, zich terugtrekken
  • sneller boos, geïrriteerd of verdrietig zijn
  • sneller in conflict gaan
  • agressiever zijn
  • moeite hebben met regels
  • aandacht vragen op een negatieve manier (duwen, bijten…)
  • minder interesse hebben in favoriete activiteiten
  • terugvallen naar gedrag dat niet meer bij hun leeftijd past: ze kunnen hun knuffel(doekje) niet meer missen, er zijn terug zindelijkheidsproblemen, ze worden overdreven aanhankelijk.

Het zijn allemaal signalen waarmee kleuters laten voelen ‘ik heb het moeilijk’, ‘zorg voor mij’.

De school kan de aanpassing faciliteren

Hoewel kinderen van gescheiden ouders een grotere kans hebben op bepaalde problemen (agressie, depressie, lager zelfbeeld, mindere schoolresultaten), slaagt de meerderheid er goed in om zich aan te passen aan de nieuwe situatie. Het aanpassingsproces is een rouwproces en vraagt tijd. Meestal duurt het aanpassingsproces één à twee jaar. De school kan een belangrijke rol spelen om de aanpassing positief te laten verlopen (Leon & Spengler, 2005).  

6 tips

1. Zorg voor structuur en een positieve klassfeer

Als er thuis zo veel verandert, is de klas een veilige haven. Zorg voor routines en duidelijke verwachtingen. Luister en accepteer hun gevoelens, maar blijf consequent in het stellen van grenzen. Een positief klasklimaat waar het kind zich veilig en geborgen voelt, kan voor het kind een groot verschil maken.

2. Individuele ondersteuning

Observeer hoe het gaat met het kind in de klas. Maak tijd voor individuele gesprekjes en luister naar hun gevoelens en bekommernissen. Reageer op een responsief-sensitieve manier, leer het kind woorden geven aan wat het voelt. Observeer ook hoe het gaat met het kind op de speelplaats en in relatie met andere kleuters. Focus op de sterktes van het kind en zorg voor positieve bevestiging.

3. Blijf neutraal

Een kind kan erg boos zijn op één van de ouders of openlijk partij kiezen. Houd het bij actief luisteren en spreek je niet uit over wat beter of slechter is. Kinderen blijven immers loyaal aan beide ouders, ook al is de band met één van de ouders (tijdelijk) slechter.

4. Communiceer met beide ouders

Vaak is het de moeder die binnen een gezin de communicatie met de school opneemt, maar ga er niet van uit dat vaders minder betrokken zijn. Behandel beide ouders gelijkwaardig en respectvol. Communiceer met beide ouders zowel over de sterktes van het kind, als over de zaken die moeilijk lopen en de bezorgdheden die je hebt. Zorg dat beide ouders zich positief gewaardeerd en welkom voelen in de school.

5. Wees je bewust van je eigen opvattingen over echtscheiding

Je eigen opvattingen over echtscheiding kleuren hoe je omgaat met ouders en kinderen in een scheidingssituatie. Die opvattingen zijn ontstaan vanuit je ervaringen hiermee op persoonlijk en professioneel vlak. Zijn je ouders zelf gescheiden? Had je een moeilijke ervaring met een kleuter waarvan de ouders in een vechtscheiding zaten? Herken je bij jezelf vooroordelen over (kinderen van) gescheiden ouders? Als we ons bewustzijn van onze opvattingen en waar ze vandaan komen, dan is dat een goed vertrekpunt om er kritisch naar te kijken en ze bij te stellen. Het maakt dat je op een professionelere manier kan omgaan met het kind en de ouders.

6. Maak het klasaanbod en de communicatie inclusief

Laat kinderen kennismaken met verschillende gezinsstructuren. Laat hen ervaren dat al deze gezinsstructuren evenwaardig zijn. Deze tip zou een vertrekpunt moeten zijn in elke klas. Dus niet standaard “Zeg maar aan je mama dat ze jou morgen een makkelijk zittende broek moet aandoen”, maar wel “Zeg maar aan je mama of papa…” of “Zeg maar aan wie je thuis helpt…” . Laat in het klasaanbod ook figuren en situaties aan bod komen van kinderen met gescheiden ouders of in andere gezinssituaties. Vb: bij het poppenspel, in verhalen en prentenboeken, bij de praatronde, in het rollenspel …

7. Maak ruimte voor uiting van gevoelens

Het kind wordt geconfronteerd met grote gevoelens. Ondersteun het kind bij het herkennen en onder woorden brengen van gevoelen. Geef het kind ook op een non-verbale of expressieve manier kans om uiting te geven aan gevoelens.

8. Waardeer de sterktes van élk gezin

Elke gezin heeft zijn sterktes: ook éénoudergezinnen of nieuw samengestelde gezinnen. Leer ook de sterktes van elk gezin zien en waarderen. Vaak zie je dan liefhebbende ouders of kinderen die extra kansen krijgen tot zelfstandigheid, flexibiliteit en het samen bespreken en oplossen van wat moeilijk loopt.  

9. Schakel – indien nodig – tijdig het CLB in.

Wanneer de situatie van het kind zorgwekkend is, is het aangewezen om het CLB te betrekken. Ook als een ouder te sterk beroep op jou doet als ondersteuning bij scheidingsproces, durf dan tijdig door te verwijzen. Je bent als kleuterleraar immers geen hulpverlener. Toon begrip en luister, maar bewaak ook je eigen grenzen.

Bron afbeelding

Bronnen

Meer lezen

Op zoek naar een prentenboek over dit thema? Deze lijstjes zijn inspirerend:

Een gedachte over “Ze willen niet meer samen zijn”

Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te bestrijden. Ontdek hoe de data van je reactie verwerkt wordt.