Klaslokalen spelen een fundamentele rol in het leren van kinderen, maar ook in de manier waarop leraren lesgeven. Door de COVID-pandemie hebben scholen hun blik op de ‘leeromgeving’ moeten verruimen: er wordt nu bewuster nagedacht over het klaslokaal (verluchting, grootte, …) maar ook over het gebruik van buitenruimtes en de online leeromgeving. Literatuur toont aan dat er onderzoek voorhanden is over die verschillende leerruimtes op zich, maar dat onderzoek over de relatie tussen de brede leerruimte en het pedagogisch handelen van de leerkracht nog ontbreekt (Baars, 2021; Blackmore, 2011). Hogeschool UCLL stelde in verkennend onderzoek vast dat als studenten van de Bachelor Kleuteronderwijs hun leeromgeving onder handen nemen, ze de principes over goed onderwijs uit het oog dreigen te verliezen doordat de focus zo sterk op de leerruimte ligt (Huyse & Moons, 2022). Zo ging een student bijvoorbeeld aan de slag met het vormgeven van een online leeromgeving, zonder voldoende na te denken over hoe kleuters komen tot diepgaand leren. Gebruik maken van een app waarbij kleuters enkel en alleen afbeeldingen aantikken, is voor de kleuters misschien wel leuk maar past niet in een krachtige speelleeromgeving. De vraag stelt zich dus: hoe kan je als leraar of als school je kennis over goed onderwijs ten volle inzetten bij het ontwerpen van een goede, brede leeromgeving?
De brochure ‘Room for improvement: ondersteuning bij het vormgeven van de binnen-, buiten- en online leerruimte in relatie tot visie op onderwijs’ ondersteunt leraren en scholen in het versterken van de brede – indoor, outdoor en online – leeromgeving in relatie tot visie op onderwijs. Hierin vind je een model dat belangrijke onderwijsprincipes bundelt die van belang zijn in de verschillende leerruimtes. De drie principes interactie en uitwisseling in relatie, actief spelend leren en welzijn spelen een cruciale rol, of het nu gaat om het klaslokaal (indoor), de buitenruimte (outdoor) of de digitale leeromgeving (online), maar ook in de algehele leerplek die ze samen vormen.
Dit model is vertaald naar een reflectietool (https://research-expertise.ucll.be/sites/default/files/2022-08/Reflectietool_Huyse%20Moons%202022.pdf) die je onmiddellijk kan gebruiken om te reflecteren en praten over je leeromgeving. Daarnaast maakt de tool ook zichtbaar waar je als individuele leraar of als schoolteam in de nabije toekomst op wil inzetten, meer bepaald de start of verderzetting van de transformatie van de brede leerruimte in relatie tot jouw visie op onderwijs.
De brochure is het resultaat van het onderzoek The classroom in times of COVID-19: indoor, outdoor, online learning spaces aan het Expertisecentrum Education & Development van de UCLL (2020-2022), te raadplegen via volgende link: https://research-expertise.ucll.be/nl/room-for-improvement. De helderheid, toepasbaarheid en volledigheid van het model en de tool werden onderzocht in focusgesprekken met drie casusscholen. Zo liet bijvoorbeeld leraar Sandra weten de tool ondersteunend te vinden in het praten over het pedagogisch handelen: ‘Waarom doe ik dat? Welk doel of wat wil ik hiermee bereiken? Hoe ga ik te werk? Wat moet bv. in de klastuin zeker staan? De ene denkt zus, de andere denkt zo… Dit instrument helpt om erover te praten’. Directie Inge vertelde dat ze door het invullen van de tool nog heel veel kansen ziet voor bijvoorbeeld de buitenruimte: ‘bewust inzetten op wat we er met kinderen doen en de buitenruimte zien als aanvulling op de leerruimte’. Dat is precies wat we met de tool en de brochure beogen: aanzetten tot en ondersteunen in het vormgeven van de brede leeromgeving. Dit proces vraagt echter zijn tijd. Zo vertelde leraar Nancy, nadat ze hun indoor leerruimte gescand hadden op nodeloze prikkels, dat het versoberen van het klaslokaal in fases gebeurt: ze hadden bijvoorbeeld een bloemenslinger laten hangen, maar een maand later vroegen ze zich af wat die daar hing te doen en hebben ze hem alsnog weggedaan. Het optimaliseren van de brede leeromgeving is dus een gefaseerd en cyclisch proces.
Ben je benieuwd naar de volledige brochure? Die is beschikbaar voor het brede onderwijsveld en vind je hier: https://eur02.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fresearch-expertise.ucll.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2F2022-08%2FBrochure%2520Room%2520for%2520Improvement_def%252030%252008%25202022.pdf&data=05%7C01%7Cliesl.veulemans%40ucll.be%7C4519d0fab25947734f1b08da8a918f3b%7Ce638861b15d94de6a65db48789ae1f08%7C0%7C0%7C637974655014168739%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=aKEnNY9djQB1tAqOm59ojdpYXtSWzhRyCqx0VoxuCmg%3D&reserved=0.
Gastbloggers
Maai Huyse (maai.huyse@ucll.be) en Caroline Moons (caroline.moons@ucll.be) zijn docent in de lerarenopleiding en onderzoeker aan het expertisecentrum Education & Development van de UCLL.
Bronnenlijst
Baars, S., Schellings, G. L. M., Krishnamurthy, S., Joore, J. P., den Brok, P. J., & van Wesemael, P. J. V. (2021). A framework for exploration of relationship between the psychosocial and physical learning environment. Learning Environments Research, 24(1), 43-69. Retrieved from https://doi.org/10.1007/s10984-020-09317-y
Blackmore, J., Bateman, D., O’Mara, J., Loughlin, J. (2011). The connection between learning spaces and learning outcomes: people and learnings places? Centre for Research in Educational Futures and Innovation. Faculty of Arts and Education, Deakin University. Retrieved from https://www.academia.edu/2833551/The_connections_between_learning_spaces_and_learning_outcomes_people_and_learning_places
Huyse, M. & Moons, C. (2021). Neem je kleuterklas onder handen. In De wereld van het jonge kind 9 2021. Te raadplegen op: https://www.hjk-online.nl/spelen/neem-je-kleuterklas-onder-handen/ Huyse, M. & Moons, C. (2020-2022). The classroom in times of COVID-19: indoor, outdoor, online learning spaces. UC Leuven-Limburg: Expertisecentrum Education & Development. Link: https://research-expertise.ucll.be/nl/room-for-improvement
Kleutergewijs 