Maar hoe kunnen we meertalig voorlezen? De laatste drempel overwonnen.

Dit bericht werd geschreven door Sarah Sierens en Kristel Detollenaere, taaldocenten aan HOGENT. Inspiratie vonden ze bij Foyer VZW, Freinetschool De Mandala en de Boekenkaravaan van De Schoolbrug tijdens het project Kleine Kinderen – Grote Kansen.

In een voorgaand blogbericht kon je een antwoord lezen op twee vragen die leerkrachten zich stellen als het gaat om meertalig voorlezen: Welke boeken zijn geschikt en waar vind ik ze.  Met andere woorden, het leermateriaal is aanwezig. Maar hoe moet het nu verder? Wie zal het meertalige verhaal voorlezen aan jouw kleuters? Hoe kan je de voorlezer of verteller ondersteunen? En moet ik voor meertalig voorlezen een andere voorleesdidactiek gebruiken?

De derde drempel: Wie heb ik hiervoor nodig?   

Het spreekt voor zich dat, als je een taal niet machtig bent, je een beroep doet op iemand die dat wel is. Je laat anderstalige prentenboeken dan het best voorlezen door een native speaker.   

In de eerste plaats kan je denken aan een meertalige leerkracht. Wij gingen in gesprek met Roxanne Vlerick uit Freinetschool De Mandala in Gent. Het leerkrachtenteam van de Mandala is opgebouwd uit meerdere meertalige leerkrachten, en meertalig voorlezen is voor hen een evidentie. Roxanne zegt hierover het volgende: “Voorlezen in de thuistaal van kleuters zorgt onder meer voor een hoger welbevinden in de klas. Ook wordt de fantasie van de kleuters sterker gestimuleerd doordat de taaldrempel verdwijnt.”   

Als we verder binnen de school kijken, dan kunnen ook andere meertalige schoolmedewerkers voorlezen in hun thuistaal. Denk maar aan het administratief personeel, begeleiders van de naschoolse opvang, poetspersoneel, enzoverder. Je kan daarnaast ook inzetten op kangoeroevoorlezen.  In dit geval kan je meertalige leerlingen, bij voorkeur uit de derde graad lager, in hun thuistaal laten voorlezen in de kleuterklas.    

En toch, de belangrijkste partners in het meertalig voorlezen bevinden zich voornamelijk buiten de schoolmuren. Het zijn de ouders van de meertalige leerlingen. Het betrekken van meertalige ouders in het hele school- en klasgebeuren vormt een essentieel aspect van élke schoolwerking. De positieve effecten van ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie op de groeikansen van kinderen werden reeds meermaals beschreven, dus die betrokkenheid installeren en de deuren openzetten voor thuistalen op school is heel belangrijk. 

Ga er niet van uit dat een meertalige ouder zichzelf aanbiedt om te komen voorlezen. Als er geen brede en gedragen visie op meertaligheid van de school uit is, zal dit niet snel gebeuren. Meertalig voorlezen is immers geen geïsoleerd gegeven, maar maakt deel uit van een resem aan initiatieven om de kloof tussen de school, de thuisomgeving, en hier dus ook de bibliotheek te dichten. Wat ben je met een mooie selectie aan boeken en veel enthousiasme, als voorlezers de weg naar jou niet vinden? Roxanne van basisschool De Mandala bevestigt dit: “De drempel laag houden is hier de sleutel. Onze brugfiguur speelt hierin een heel belangrijke rol. Zij motiveert en mobiliseert ouders om de weg naar school te vinden. Het kind mag er zijn, de ouders mogen er zijn, en de thuistaal mag mee de klas in.”     

Eens een brede visie op meertaligheid in je school is geïnstalleerd, kan je verder inzetten op de versterking van de brug tussen school en ouders. De Schoolbrug, een Antwerpse organisatie, kan je hierbij helpen. Zij werkten een schat aan methodieken en materialen uit om scholen te ondersteunen in ouderparticipatie.  In de materialenbank van hun website  vind je onder meer de Oudergroep Taalontwikkeling. Hier vind je hapklaar materiaal, uitgeteste methodieken en een gebruiksklare presentatie over de kracht van boeken, kaderend in een gedragen visie op meertaligheid. Naar onze mening een gouden website, dus zeker het bekijken waard!    

Je kan ouders motiveren om meertalig voor te lezen door hen te overtuigen van de voordelen ervan, onder meer het positief effect op de taalontwikkeling van hun kinderen. Sommige meertalige ouders zijn bezorgd dat het gebruik van de thuistaal de ontwikkeling van het Nederlands in de weg zal staan. Niet is minder waar. Meertalig voorlezen verhoogt niet alleen het welbevinden in de klas, het biedt ook een opstapje naar het leren van het Nederlands. Vaardigheden en strategieën die je oefent in de thuistaal kun je immers doortrekken naar een andere taal. 

Extra aandacht voor de voorlezers 

Het materiaal is er, de voorlezers of vertellers zijn aanwezig. Je hebt alle condities mee, jouw drempels zijn overwonnen. Maar wat met de drempels van je voorlezers? 

Als leerkracht ben je erg vertrouwd met de manier waarop je verhalen aan kleuters overbrengt. Ga er niet van uit dat ouders dit uit zichzelf wel kunnen. Een goede ondersteuning waarbij veiligheid primeert, is hierin van belang. 

  • Doe algemene voorlees- en verteltechnieken heel concreet voor aan ouders. Fungeer hierin zelf als rolmodel. Maak een duidelijk onderscheid in hoe je het wel zou doen en hoe je het niet zou doen.  Leg nadruk op een duidelijke mimiek, gevarieerde intonatie, ondersteunende gebaren en een traag voorlees- of verteltempo. Maak desnoods twee contrasterende filmpjes die de voorlezers meermaals kunnen bekijken. 
  • Sta ook stil bij het taalniveau van de voorlezer. Sommige ouders kunnen ook niet of moeilijk lezen, maar voelen zich wel goed bij ‘silent books’. 
  • Geef ouders in de eerste plaats zelf de mogelijkheid om een boek mee te brengen of te kiezen uit jouw aanbod. Uiteraard laat je hen het boek vooraf meenemen naar huis, zodat ze zich kunnen voorbereiden. Zorg ervoor dat de boeken voldoen aan de criteria. Dat maakt het voorlezen of vertellen stukken eenvoudiger. 

Verschilt meertalig voorlezen erg van jouw gekende voorlees- en verteldidactiek?

Hoe je het best meertalig voorleest, verschilt niet zozeer van het eentalige voorlezen. De manier waarop je met het meertalige boek aan de slag gaat, hangt af van je doelstelling. Je kan meertalig voorlezen als steiger voor het welbevinden in de klas. Daarnaast stimuleer je ook een positieve attitude tegenover talendiversiteit. Maar je kan ook een stapje verder gaan en de thuistaal inzetten als steiger voor het leren van het Nederlands. Dit is geen of/of verhaal. Beide doelen kunnen perfect samen nagestreefd worden binnen een meertalig voorleesmoment. In wat volgt, vind je een aantal tips.              

Vóór het vertellen/voorlezen

Net als bij eentalig voorlezen, bespreek je eerst kort de kaft en de titel van het boek. Je leest de anderstalige titel voor en laat de kleuters voorspellen waarover het verhaal gaat, net zoals je dat doet bij een reguliere vertelbeurt. Je kan hier op woordniveau de link leggen tussen de voorleestaal en het Nederlands. In onderstaande boeken bijvoorbeeld zie je een heel duidelijke link tussen de titel en de afbeelding op de kaft, waarbij de hoofdpersonages afgebeeld zijn. Dit maakt het eenvoudig om associaties te maken met het Nederlands.

  • De Krokodil die niet van water hield (Gemma Merino) 
  • Kwaaak! (Martin Waddell)

Varieer in je werkvorm. Gebruik bijvoorbeeld eens een handpop die de titel voorleest, en de kleuters vraagt om te helpen vertalen. De handpop kan ook vragen aan de voorlezer om te helpen met de uitspraak van de titel, of om deze voor te lezen in bijvoorbeeld het Arabisch, enzoverder.  Op die manier zorgt het linken van twee talen voor een hogere betrokkenheid en dus een beter verhaalbegrip, maar kan dit ook talensensibiliserend werken. Vb. ‘Coccodrillo! Dat lijkt heel erg op krokodil!’

Tijdens het vertellen/voorlezen

Wanneer je meertalig gaat voorlezen, kan je dit op twee manieren doen. Je kan het verhaal integraal aanbieden in de andere taal, of je kan per pagina beide talen aan bod laten komen. 

In Freinetschool De Mandala, waar men bij meertalig voorlezen voornamelijk inzet op talensensibilisering, wordt het verhaal volledig in de thuistaal voorgelezen. Roxanne Vlerick zegt hierover het volgende: “We merken dat de magie van het verhaal verdwijnt als we per bladzijde omschakelen naar het Nederlands. We variëren zoveel mogelijk in aangeboden thuistaal, maar lezen boeken steeds integraal voor.”

Als je wil inzetten op verhaalbegrip en de link met het Nederlands, kies je er beter voor om beide talen per pagina aan bod te laten komen. Bovendien blijft de concentratie en betrokkenheid bij álle kleuters hoog. 

Verder zijn de aandachtspunten dezelfde als deze voor eentalig voorlezen. Hanteer een goede mimiek, zorg voor een gevarieerd stemgebruik, maak oogcontact. Houd ook je leestempo laag. Duid aan en verwoord wat je ziet op de prenten. Visuele ondersteuning is heel belangrijk. 

Voor het werken met ‘silent books’ geven we nog een aantal extra’s mee, geïnspireerd op materiaal van Foyer VZW. Je kan tekstloze boeken op ontelbare manieren vertellen, en de verteller is daar uiteraard vrij in. Trap echter niet in de val om hier geen ondersteuning in te voorzien, want ook in dit geval is een goed voorbeeld aanbieden belangrijk. Voor het vertellen van silent books, kan je kiezen voor verschillende methodieken. 

Zo kan je als voorlezer de prenten uit het boek beschrijven. Hiervoor beschrijf je beknopt de illustraties en focus je af en toe op bepaalde details (kleuren, voorwerpen, gelaatsuitdrukkingen,…). Daarnaast kan je ook effectief vertellen. Je verzint hierbij een echt verhaal, met bijhorende woorden en zinswendingen. Ook kan je interactief aan de slag. Je geeft hiervoor opdrachten aan de kleuters en je ondersteunt hier zoveel mogelijk non-verbaal: “Welk dier zit er onder de trap?”

Een laatste tip is het nabootsen van geluiden. Dierengeluiden zijn hier extra interessant, omdat dieren verschillende geluiden maken in verschillende talen. Dit kan een heel fijne talensensibiliserende insteek betekenen voor je kleuters. 

Je vindt ze zelf ook terug in dit dierenwoordenboek van Lila Prap. 

Na het vertellen/ voorlezen

Ook de verwerking van je verhaal kan twee doelen dienen. Je kan in de eerste plaats korte activiteiten uitwerken die talensensibiliserend zijn, waardoor je openheid voor meerdere talen creëert bij je kleuters. Je linkt hiervoor met de verhaalinhoud of de illustraties bij het prentenboek.  

Populaire activiteiten zijn bijvoorbeeld tellen in de andere taal, liedjes zingen, …  Uitgewerkte voorbeelden vind je onder andere in het boek ‘Meertaligheid: een troef!’ van Sarah Gielen en Ayse Isçi en het lessenpakket ‘Talen op een kier’ van Foyer VZW.  

  • Dottie’s kuikens
    (Julie Sykes)
  • Klein wit visje wordt groot (Guide Van Genechten) 

Talensensibiliserende activiteiten: de kuikens van Dottie tellen in verschillende talen; ‘Happy Birthday’ in meerdere talen zingen voor visje. ‘Cumpleaños feliz’, ‘Tanti auguri a te’, etc. 

Anderzijds is het ook interessant om het prentenboek inhoudelijk te verwerken en woordenschatverbreding en verhaalbegrip als doelstelling te kiezen. Dit kan je onder andere doen door een verteltafel te maken samen met de kleuters. Zo kunnen kleuters het verhaal naspelen in zowel hun thuistaal als het Nederlands. Op de Pinterest-pagina van de boekenkaravaan vind je heel wat inspiratiemateriaal voor verwerking van prentenboeken die meertalig werden uitgebracht. Zo vind je tal van activiteiten gelinkt aan internationale klassiekers zoals ‘De mooiste vis van de zee’, ‘De Gruffalo’, ‘Rupsje nooitgenoeg’, ‘We gaan op berenjacht’, ‘Elmer’, enzovoort. Ook  ‘Moppereend’, ‘Een huis voor Harry’ en de verhalen van Kikker komen aan bod. Bij deze boeken is er een sterke link tussen de illustraties en de tekst, wat taalbegrip en verwerking gemakkelijker maakt.  Werken met Story Cubes of verteldobbelstenen om verhalen na te vertellen is ook interessant.   

Tot slot: een aantal aandachtspunten

Zichtbaarheid in de klas : De boekenhoek is dé plek om meertalige boeken aan te bieden. Er bestaat reeds een uitgebreid aanbod aan meertalige prentenboeken. Zorg dus voor voldoende meertalige boeken in je boekenhoek.  

       Boekenhoek Freinetschool De Mandala

Bibliotheekbezoek: Daarnaast kun je de kleuters tijdens een bezoek aan de bibliotheek zelf een boek in de thuistaal laten kiezen of hen een boek van thuis laten meebrengen. Geef dat boek een centrale plaats in de klas of boekenhoek. 

Bruggen bouwen: Laat de kleuters de meertalige versie van het  prentenboek dat in de klas aan bod komt mee naar huis nemen en vraag aan de ouders om het voor te lezen of te vertellen in de thuistaal. Zo hoort de kleuter hetzelfde verhaal in de thuistaal als in het Nederlands, zodat het een verband kan leggen tussen beide talen. Ook verkleint hierdoor de kloof tussen thuis en school. 

Stimuleer zelfstandigheid: Kinderen kunnen ook zelfstandig aan de slag met meertalige digitale boeken, maar ook een voorleespen kan hier van onschatbare waarde zijn. Een voorleespen is een smart reading pen, die wordt geleverd met een groot aantal stickers. Elke sticker is te koppelen aan de voorleespen en via de opnamefunctie spreek je je teksten in. Zo plak je de stickers bijvoorbeeld op elke bladzijde van een prentenboek, en laat je een native speaker de tekst bij elke bladzijde inspreken in een thuistaal. 

’De voorlezer’ van K2 Publisher 

Bekijk ook The Chameleon Reader. In dit filmpje zie je hoe je op een eenvoudige manier tot vier talen kan koppelen aan één prentenboek, door elke taal een kleur te geven.  Kinderen kunnen hier zelfstandig mee aan de slag, en ze kunnen de verhalen blijvend herbekijken.   

Zoals je kon lezen, verschilt meertalig voorlezen niet erg van je gekende voorleesdidactiek. 

Het is een prachtige en verrijkende manier om meertaligheid in je klas te brengen, met voordelen voor de kleuters, de voorlezers en jezelf. Geen enkele reden dus om het niet te doen. 

Geraadpleegde bronnen:  

2 gedachtes over “Maar hoe kunnen we meertalig voorlezen? De laatste drempel overwonnen.”

  1. Pingback: Anderstalige prentenboeken - Lezen op School
  2. Pingback: Anderstalige prentenboeken - Lezen op School

Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te bestrijden. Ontdek hoe de data van je reactie verwerkt wordt.