Taaltips voor lage SES-kleuters uit recent onderzoek

Ik heb weer een half jaar lang interessante taalonderzoeken voor jullie verzameld, allemaal over kleuters met een lage SES.

1 Plan veel leerkrachtgestuurde activiteiten, én waardeer de hoeken 

Wanneer er meer leerkrachtgestuurde activiteiten plaatsvinden in de kleuterklas, dan gaat de taalontwikkeling sneller vooruit, zo blijkt uit een analyse van 325 kleuterklassen. Meer tijd in de hoeken leidt daarentegen niet meteen tot een betere taalontwikkeling, maar wel tot meer impulscontrole. Maar… als er veel rijke gesprekken gebeuren tijdens het spel in de hoeken, dan heeft dat wel weer een positief effect op de taalontwikkeling (Goble & Pianta, 2017). Dat klinkt als een gebalanceerd aanbod, met weinig tijdverlies bij de routines.

2 Kleuters met een lagere SES hebben nood aan taalsterke maatjes. Dus taal voor iedereen!

Bij Noorse vierjarige kleuters werd onderzocht of ze meer taal hadden geleerd door in een groep te zitten met overwegend taalsterkere kleuters (Ribeiro et al., 2017). Het teleurstellende antwoord was dat dit niet het geval was. Taalheterogene kleuterklassen zijn dus geen wondermiddel tegen taalachterstanden! Enkel bij kleuters met een lagere SES bleek de aanwezigheid van taalsterke maatjes de taalachterstand iets te verzachten. Voor hen is het belangrijk dat die taalsterke maatjes ook goed kunnen ontwikkelen, volgens de onderzoekers.

3 Interactief voorlezen is meer dan alleen veel vragen stellen

Interactief voorlezen is een must, dat weten we al langer. Nu blijkt dat niet alleen de vragen belangrijk zijn, maar ook de hoeveelheid commentaar die je geeft bij de tekst. Kleuters leren merkbaar meer taal wanneer hun leerkrachten veel commentaar geven bij het voorlezen. Vooral wanneer de leerkracht vaak inspeelt op opmerkingen van de kleuters, en wanneer hij vaak extra informatie geeft bij het verhaal en dit verbindt met de voorkennis van de kleuters, stijgt de taalvaardigheid (Barnes et al., 2017).

4 Taalzwakker, taalzwakst: hoe minder taalvaardig, hoe meer begeleiding nodig

De onderzoekers Barnes et al. raden aan om binnen de groep van kleuters met een benedengemiddelde taalvaardigheid nog sterk te differentiëren. In hun studie bleken immers de allerzwakste kinderen iets minder baat te hebben bij voorleessessies dan de anderen. Uiteraard moeten we voor hen de voorleesmomenten niet afschaffen, want ook zij leren er uit. Alleen moet het bij hen nog wat intensiever. De onderzoekers raden aan om de allerzwakste kinderen meer in kleine groep voor te lezen zodat de leerkracht nog beter kan inspelen op hun reacties.

5 Een meertalige kleuter? Bereid je voor op een hoger ontwikkelingstempo

Je hebt het waarschijnlijk zelf al gemerkt, een meertalige kleuter kan soms een hoger ontwikkelingstempo doormaken, die het tempo van de andere kleuters overtreft. Daarbij gaat het niet alleen over taal, maar ook over andere ontwikkelingsgebieden. Uit een groot Amerikaans onderzoek met kleuters met een lage SES bleek ook iets dergelijks (Choi et al., 2018). De onderzoekers vergeleken meertalige kleuters met eentalige kleuters voor wat betreft hun ontwikkeling in wiskunde. Ik focus daarbij even op de jonge kleuters met een gebalanceerde meertaligheid. Zij hadden gemiddeld genomen meer moeite met wiskundige taakjes dan kleuters die thuis slechts één taal spreken (in een grote groep van kleuters met een lage SES). Na 18 maanden kleuteronderwijs hadden ze echter de eentalige kleuters ingehaald en deden ze het gemiddeld nog beter! Ook de jonge kleuters die slechts in beperkte mate Engels konden, waren 18 maanden later al aan een mooie inhaalbeweging begonnen.

 

Wetenschappelijke bronnen:

Barnes, E. M., Dickinson, D. K., & Grifenhagen, J. F. (2017). The role of teachers’ comments during book reading in children’s vocabulary growth. The Journal of Educational Research, 110(5), 515-527.

Choi, J. Y., Jeon, S., & Lippard, C. (2018). Dual language learning, inhibitory control, and math achievement in Head Start and kindergarten. Early Childhood Research Quarterly, 42, 66-78.

Goble, P., & Pianta, R. C. (2017). Teacher–Child Interactions in Free Choice and Teacher-Directed Activity Settings: Prediction to School Readiness. Early Education and Development, 28(8), 1035-1051.

Ribeiro, L. A., Zachrisson, H. D., & Dearing, E. (2017). Peer effects on the development of language skills in Norwegian childcare centers. Early Childhood Research Quarterly, 41, 1-12.