Pistoia, waar jonge kinderen voorop staan

Een bezoek aan Pistoia, een stad in Toscane, staat op het wenslijstje van menig kindbegeleider, kleuterleraar of beleidsmedewerker van jonge kindvoorzieningen. Wat maakt deze stad zo uniek in haar benadering van jonge kinderen? Ik neem je mee op een virtueel reisje naar Pistoia, de stad die internationale erkenning kreeg voor haar kindgerichtheid. Misschien is het een eerste stap om de pedagogie van Pistoia te leren kennen en je erdoor te laten inspireren?

Een inkijk

Op de Spaanstalige blog Innovarteinfantile kan je een uitgebreid verslag lezen van een bezoek aan Pistoia. Bekijk eerst eens even de beelden van enkele voorzieningen hieronder en lees vervolgens meer over de pedagogische visie:

• In Parque Pucini vind je in eenzelfde gebouw het kinderdagverblijf Lago Mago (0-3-jarigen) en de kleuterschool Parco Drago.
• Kleuterschool la Filastrocca, waar een magiër waakt over de traditie van rijmpjes en versjes. Deze school heeft ook een eigen bibliotheek.
• Kleuterschool La Coccinella, ‘gespecialiseerd’ in kunst en natuur. Bekijk ook eens enkele kunstwerken uit deze school.
• Area Blu: een artistieke vrijplaats waar kinderen na school workshops kunnen volgen, ouders elkaar kunnen ontmoeten en waar kinderen ook in klasverband naar toe kunnen komen voor beeldende activiteiten.

Wellicht vallen de mooi ingerichte ruimtes, de alternatieve materialen, de aandacht voor kunst en het ‘laten zien’ van het leren je op. Wat is de achterliggende visie en aanpak die hiertoe leidt?

De stad is afgestemd op het kind

Hoe maken we de stad kindvriendelijk? Hoe maken we van de stad een pedagogische ruimte? In Pistoia zijn deze vragen richtinggevend voor het stadsbeleid op alle levensdomeinen. Al sinds de jaren 70 maakt de stad bewuste keuzes om een kwaliteitsvolle ruimte te zijn voor haar jongste inwoners (0-6-jarigen).

Hoe kijkt de stad Pistoia naar kinderen en leren?

Als kinderen leren dan worden er betekenisconstructies opgebouwd. Dit constructieproces gebeurt in relatie met anderen. De stad stelt zich tot doel om als gemeenschap een omgeving te creëren waarin elk kind zich kan ontwikkelen en waar diens identiteit en leren tot uiting komt in de ruimte.

Documenteren: muren spreken, schriften vertellen

Het leren van kinderen wordt zichtbaar door het op allerlei manieren te documenteren. De muren en kasten zijn er als een kunstig open boek. Je vindt er citaten, panelen met foto’s en uitspraken, werkstukken, reflecties van kinderen en begeleiders. Ze brengen de gedeelde waarden en betekenissen naar buiten. In het groepsboek – dat steeds ter inzage ligt – noteren begeleiders treffende momenten van wat er gebeurde en reflecties van kinderen. Ook van elk kind individueel wordt er een album bijgehouden. Aan het einde van een driejarige periode (0-3 jaar kinderdagverbijf, 3-6 jaar kleuterschool) wordt deze persoonlijke geschiedenis mee naar huis gegeven.

Zonder directeurs

In Pistoia hebben alle medewerkers van jonge kindvoorzieningen dezelfde beroepskwalificatie. Er zijn geen directeurs. Ieder is gelijkwaardig en expert in het werken met jonge kinderen. Er is wel een pedagogische coördinatie vanuit de stad voor alle voorzieningen. Deze is gericht op uitwisseling, leren van elkaar en continue reflectie over de pedagogische visie.   

Kindgerichte en esthetische ruimtes

In Pistoia gaat men aan de slag met Malaguzzi’s concept van de drie pedagogen. De eerste pedagoog is het kind zelf en de andere kinderen. Kinderen leren vanuit interactie met elkaar. De begeleiders zijn de tweede pedagoog. De derde pedagoog is de ruimte: In Pistoia gaat veel aandacht naar de esthetiek van de ruimte. Elke ruimte is uniek en vertelt over de competenties en het belang van kinderen. De identiteit van elk kind wordt er zichtbaar. De meubels en materialen worden zorgvuldig uitgekozen, zijn vaak tweedehands of gecreëerd door de ouders. De inrichting van de ruimte ondersteunt het welbevinden en het leren. De gangen zijn niet enkel doorgangsplaatsen, maar zijn ingericht als ontmoetingsplek. Huiselijkheid staat voorop. De ruimte faciliteert ook dialoog en ontmoeting tussen begeleiders, kinderen en (groot)ouders.

De kracht van een visie

Het mooie aan wat er gebeurt in Pistoia is dat een gemeenschap zich engageert om continu na te denken over haar pedagogische visie en hoe deze te realiseren in de praktijk met alle actoren. Deze visie laat zich voelen in de omgang met kinderen, met ouders, in het opzetten van langlopende projecten, in het samen inrichten van de ruimte, in het documenteren, in het samen reflecteren, in het opzetten van actie-onderzoek, in het creëren van ontmoetingsplaatsen en -kansen, etc. Uit de aanpak in Pistoia valt heel wat inspiratie op te doen. Misschien heb je zin gekregen om er meer over te lezen of om naar daar te trekken en het met eigen ogen te zien?

Wil je meer lezen over Pistoia? Dan is dit boek een aanrader:

• Galardini, A. L., Giovannini, D., Iozzelli, S., Mastio A., Contini, M.L., Rayna S. (2022). Pistoia: Een cultuur van het jonge kind. Amsterdam: SWP.

Bronnen:

• Barrs, M., Drury R. (2017). “Documentation” in Pistoia Preschools: A Window and A Mirror. International Research in Early Childhood Education, 3, Vol. 8, No. 1.
• F.I.L.E (2020). La pédagogie de Pistoïa. Geraadpleegd op 13 februari 2023 van https://www.fileasbl.be/membres/la-pedagogie-de-pistoia-2/
• Galardini, A. L., Giovannini, D., Iozzelli, S., Mastio A., Contini, M.L., Rayna S. (2022). Pistoia: Een cultuur van het jonge kind. Amsterdam: SWP.
• Innovarteinfantile (2012). Innovarteinfantile. Pistoia. Geraadpleegd op 10 februari 2023 van https://innovarteinfantilesp.wordpress.com/tag/pistoia/
• Rutgeerts E. (2022). De pedagogische visie van Loris Malaguzzi. Geraadpleegd op 10 februari 2023 van https://www.expoo.be/themas/pedagogische-visies/de-pedagogische-visie-van-loris-malaguzzi