Koalatoetsen als teamversterker, dat kan!

Introductie

In basisschool Het Hinkelpad werden vorig jaar de resultaten van de Koalatoets geanalyseerd door het zorgteam. De leerkrachten van de derde kleuterklas bekeken en bespraken erna de analyses.

“Het viel ons al snel op dat verhalenbegrip extra aandacht moest krijgen. Ik lees verhalen nu meerdere keren voor met verschillende verwerkingsactiviteiten. De turnleerkracht gebruikt bepaalde begrippen vaker en meer expliciet, zoals ‘met gestrekte armen’.” 

De gesprekken over de resultaten gebeurden daarnaast informeel met heel het kleuterteam. Good practices rond taalontwikkeling worden gedeeld, in de leraarskamer.  

“Na het eerste Koalajaar werd er in onze school een taalgroepje opgericht. De directeur faciliteert dit. Het taalgroepje ontwikkelt een visie op taal en van daaruit doelstellingen.”  

(Juf Nora van basisschool Het Hinkelpad in Berchem beschreef hoe ze vorig jaar omgingen met de toetsen.)

De koalatoets  

In Vlaanderen leggen kinderen vanaf het schooljaar 2021-2022 in de derde kleuterklas een koalatest af. De koalatest heeft als doel een eventuele taalachterstand bij kleuters vast te stellen voor ze naar het eerste leerjaar gaan. De test bestaat uit doe-, zoek- en kiesopdrachten waarbij de kleuters vaak niet doorhebben dat ze een test afleggen. De klasleerkracht begeleidt de opdrachten en beoordeelt hoe goed de kleuters de instructies begrijpen. (Onderwijs Vlaanderen, 2021) 

Kritiek, risico’s en mogelijkheden  

De taaltest werd fel bekritiseerd. Vooral de plannen om kinderen met een taalachterstand in het Nederlands apart te zetten, zou een averechts effect hebben (Van Avermaet, 2019). 

De toets zou ook een effect kunnen creëren waarbij leerkrachten lagere verwachtingen hebben tegenover kinderen die lager scoren op de toets of een zogenaamd Golem effect. Door de lagere verwachtingen gaan de leraren, vaak onbewust, de leerlingen anders behandelen waardoor die op hun beurt slechter gaan scoren en zo zou een dergelijk toets alleen maar bijdragen tot het vergroten van de kloof tussen kinderen in plaats van ze te verkleinen.  

We kunnen onze kritiek en bedenkingen uiten, ons bewust zijn van de hiaten en valkuilen. Maar, deze toetsen worden vanuit de overheid opgelegd en dus hebben we de verantwoordelijkheid om er het allerbeste van te maken, voor de kinderen.  

How to make it count?  

Om de leerprestaties van alle kleuters te maximaliseren, is het belangrijk om je als schoolteam verantwoordelijk te voelen voor de leerprestaties van alle kleuters en ervan overtuigd te zijn dat je als team in staat bent om een positieve impact te genereren. Dit is wat John Hattie omschrijft als Collective teacher efficacy (CTE) of collectieve doeltreffendheid. Bandura (2000) ontdekte dat de positieve effecten van CTE op de leerprestaties van kleuters, de negatieve effecten van kansarmoede en een lage socio-economische status overstijgen. In onze Vlaamse context betekent dit dat scholen met een hoge mate van CTE een verschil kunnen maken wat betreft zittenblijven, schoolse vertraging, ongekwalificeerde uitstroom enzovoort.  

Hoe zorg je er als team nu voor dat de koalatoets een hefboom wordt voor collective teacher efficacy (en bijgevolg sterker onderwijs) voor alle kinderen? Jenni Donohoo (2017) ontrafelde collective teacher efficacy in zes verschillende aspecten. We bespreken ze hieronder en geven je meteen richtvragen mee die je bij het gebruik van de Koalatoets kan toepassen. De koalatoetsen zijn een kans om als kleuterteam te bekijken in welke mate de 6 aspecten gevoed worden.  

Doorgedreven invloed van leerkrachten  

• Bekijk als schoolteam de resultaten van de koalatoets en analyseer ze samen. Waar zijn jullie sterk in? Waar kunnen jullie nog in groeien? Hoe ga je die groei realiseren?   
• Zorg voor werkvormen waarbij alle stemmen in je team gehoord worden.  

Gezamenlijke doelgerichtheid  

• Staan onze neuzen in dezelfde richting? Hebben we allemaal hetzelfde doel?  
• Formuleer samen duidelijke (concrete) doelstellingen en maak die zichtbaar in je school.  

Als iedereen hetzelfde doel voor ogen heeft, heb je ook meer kans om het te bereiken en een verschil te maken of impact te hebben.  

Leerkrachten weten van mekaar wat ze doen 

• Onderzoek (Park e.a., 2007) toont aan dat we betere leerkrachten worden dankzij collega’s. De gesprekken over de resultaten moeten dan ook misschien niet zozeer gaan over de leerlingen, maar over het team en wat jullie doen. Wat doet je collega in de klas om de taalvaardigheid van kleuters te stimuleren en waardeer je enorm? Staat jouw klasdeur open en lopen jullie bij mekaar binnen? 

Een samenhangend lerarenteam

• Hebben jij en je collega’s dezelfde visie over de plek van de koalatoets in jullie onderwijs en hoe jullie omgaan met meertaligheid en taalstimulerend onderwijs? Heel het gesprek erover geeft elkaar ruimte om over visie en doelen in dialoog te gaan en elkaar te vinden.  

Responsief leiderschap 

• Als team heb je ook nood aan tijd en ruimte om hieraan te werken. Een directie die jullie hierin ondersteunt en ruimte creëert is van groot belang.  

Effectieve interventiesystemen 

• Breng vanaf de eerste kleuterklas in kaart wat je doet om de taalontwikkeling te stimuleren en maak zichtbaar wat de impact daarvan is. Lonen de inspanningen of zet je beter in op iets anders?  

Gebruiken jullie dit jaar de Koalatoetsen als teamversterker? Dan wensen we jullie heel veel succes. 

Bronnen en meer lezen: 

• Bandura, A. (2000). Exercise of Human Agency Through Collective Efficacy. Current Directions in Psychological Science, 9(3), 75–78. https://doi.org/10.1111/1467-8721.00064

• Donohoo, J. (2017). Colllective Efficacy. How educator’s beliefs impact student learning. Corwin.

• Donohoo, J., Hattie, J., & Eells, R. (2018). The power of collective efficacy. Educational Leadership, 75(6), 40-44.

• Onderwijs Vlaanderen (2021). Verplichte taalscreening in het gewoon basisonderwijs. 

• Park, Soonhye & Oliver, J. & Johnson, Tara & Graham, Peg & Oppong, Nicholas. (2007). Colleagues’ roles in the professional development of teachers: Results from a research study of National Board certification. Teaching and Teacher Education. 23. 368-389. 10.1016/j.tate.2006.12.013.

• Van Avermaet, P (2019). Met een taalbadjaar riskeer je de kloof juist te vergroten. De Standaard. 

Door Annelies Aerts en Eva Faes, lerarenopleiders en onderzoekers aan de AP-hogeschool.