3 december 2019, de resultaten van het wereldwijde PISA-onderzoek naar leesvaardigheid, wiskundige geletterdheid en wetenschappelijke geletterdheid werden gepubliceerd. Er namen 79 landen deel aan de test die werd afgenomen bij 15-jarigen (de ‘geproclameerde’ kleuters van 2009). Deze test meet essentiële vaardigheden om de toekomstige maatschappelijke uitdagingen aan te kunnen.
Deze resultaten leiden tot allerlei meningen en opinies. Maar wat kunnen we onthouden over het Vlaamse onderwijs : welke stellingen zijn juist ?
- 1 kind op 5 haalt het nagestreefde referentieniveau voor lezen niet.
- 17% van alle leerlingen zijn laagpresteerders voor wiskundige geletterdheid.
- Leerlingen uit gezinnen met een hogere sociaal-economische status scoren hoger dan leerlingen uit gezinnen met een lagere status. In Vlaanderen is de invloed wel heel érg uitgesproken.
- Het prestatieverschil tussen autochtone leerlingen en leerlingen met een migratieachtergrond in Vlaanderen is groot. Dit behoort tot de grootste van alle landen.
- De Vlaamse daling van 15% in het percentage toppresteerders voor wiskunde is de grootste van alle landen
- De gemiddelde prestatie van Vlaamse 15-jarigen daalt significant voor leesvaardigheid, wiskundige geletterdheid en wetenschappelijke geletterdheid.
- De achteruitgang in de Vlaamse prestaties doet zich voor in alle vormen van het secundair onderwijs (ASO, TSO, BSO).
- ‘55% van de Vlaamse leerlingen zegt dat hun leerkracht hen helpt met leren in de meeste of elke les’. 45% is het hier dus niet mee eens.
Mocht je twijfelen : alle stellingen zijn juist, a very inconvenient truth!
Ligt het aan de lerarenopleiding ?
Gedurende een kwart van de opleiding lopen studenten stage. Volstaat dit om te groeien tot een kwaliteitsvolle leerkracht ? Zetten de lerarenopleidingen wel voldoende in op ‘keurig didactisch werken’ in de klas ? Misschien slagen de studenten wel voor de inhouden rond diversiteit, meertaligheid en kansarmoede, maar gebeurt de didactische vertaling naar de (stage)klas te beperkt ? Zal de niet-bindende toelatingsproef voor studenten in de lerarenopleiding zijn werk doen ? En wat als men deze proef bindend maakt, hoe weinig studenten schieten er dan nog over? En wat met het steeds groter wordende lerarentekort? Niemand heeft zin in een niet-gekwalificeerde elektricien aan zijn elektriciteitskast, niemand heeft zin in een niet-gekwalificeerde chirurg. Maar in het onderwijs gebeurt het al elke dag !
Ligt het aan het werk op de klasvloer ?
Komt er teveel op de scholen af ? Staan alle leerkrachten wel inhoudelijk stevig genoeg in hun schoenen ? Worden de opvoedende taken teveel naar scholen toegewezen waardoor de ‘onderwijstijd’ krimpt ? Moet het leren teveel thuis gebeuren via huistaken en gebeurt het te weinig in de klas ?
Ligt het aan de kwaliteitsbewaker (inspectie) ?
Zijn de doorlichtingen wel scherp genoeg ? Hebben ze de tools om te bewaken wat ze moeten bewaken ? Smukken scholen teveel hun leerproces en leerproduct op ? Zit er teveel tijd tussen doorlichtingen ? Wat met een aanvangstoets om de leerwinst te meten ? Is dat wel te meten ? Is dat wel eerlijk als men scholen zal vergelijken met pakweg 85% meertalige of anderstalige kleuters/leerlingen versus scholen met bijvoorbeeld slechts 7% meertalige kleuters/leerlingen ?
Ligt het aan het beleid ?
Wordt de rekening gepresenteerd van de besparingen in het hoger onderwijs en dus ook in de lerarenopleiding ? Wordt er werk gemaakt van een echt professionaliseringsbeleid voor leerkrachten, meer dan eens een pedagogische ‘luister’dag ? Of volstaat het om je diploma te verwerven op je 21 jaar om de komende 45 jaar even kwaliteitsvol te blijven, zonder fundamenteel budget voor continue professionalisering? Wat met de uitval bij startende leerkrachten ? Zal het beleid zich baseren op fundamenteel onderzoek dat gebeurt op de reële klasvloer (en dat dus lang duurt) of krijgen we ideologische hersenspinsels ? De dubbele contingentering bij inschrijving wordt teruggedraaid. Dit vormde een poging om kinderen met een zwakke SES te spreiden over scholen. Is dat terugdraaien wel zinvol en eerlijk als SES zo’n krachtige voorspeller is voor schoolsucces ?
Ligt het aan de onnavolgbare verandering van de samenleving ?
Krijgen we een kentering in de dalende maatschappelijke waardering voor het beroep van leerkracht? Wordt kiezen voor een beroep met een groot maatschappelijk engagement wel gewaardeerd in het licht van de ‘ikkigheid in onze samenleving’ ? Worden knappe leerlingen uit ASO en TSO ergens aangemoedigd om leerkracht te worden ? Of worden ze net gestimuleerd om zogezegd ambitieuzer te zijn met een minder vlakke carrière?
Hoe zal het jouw kleuters vergaan als ze 15 zijn in 2029, 2030, 2031 ? Waar zullen ze landen ?
Wat nu beste leerkracht ? Wat nu beste inspecteur ? Wat nu beste lerarenopleider ? Welke weg moeten we inslaan ?
We hebben net een Vlaamse regering. Welk beleid komt er na deze resultaten? Euh … Meneer de Minister ?
Filip Van Keer
Bronnen :
- http://www.pisa.ugent.be/uploads/assets/155/1575373055716-Leesvaardigheid_OverzichteersteresultatienPISA2018.pdf
- https://www.standaard.be/cnt/dmf20191202_04747589
- https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/12/03/pisa/
Kleutergewijs 
Terechte vragen die ons steeds doen teruggrijpen naar de kern van de zaak: hoe kunnen we als onderwijzer/kleuteronderwijzer onze impact op het leren van de leerlingen continu verbeteren? Is dit niet de reden waarom we de onderwijspassie elke dag opnieuw trachten waar te maken? Goed onderwijs is toch meer dan enkel beschikken over de nodige kennis en vaardigheden om dit goed te doen maar ook de motivatie om het werk goed te doen en dit vanuit het steeds weerkerende ‘waarom?’. Mogen en durven we onderwijs te herleiden tot haar zuivere vorm? Onderwijs waarbij de leerkrachten hun professionaliteit optimaal ontwikkelen zodat de leerlingen hier optimaal van kunnen profiteren.
We duimen voor een minister en beleid dat inzet op onderwijs en niet op politieke keuzes. Een onderwijsbeleid dat de ‘ikkigheid’ inruilt voor het ‘samen’. Een beleid met perspectief dat verder reikt dan de volgende verkiezingen… . Mogen we rekenen op die durf en moed?
LikeLike