Kunstactiviteiten doen stress bij kinderen in armoede dalen

Kan armoede onder je huid kruipen? Het antwoord is ja. Armoede heeft invloed op onze fysiologische systemen die reageren op stress. Resultaat: negatieve cognitieve, emotionele en gezondheidseffecten voor wie opgroeit in armoede. Als kleuterleraar kan je helpen dit hoge stressniveau te reduceren. Kunstzinnige activiteiten (dans, drama, muziek, beeld) blijken hiervoor uiterst geschikt te zijn. 

Armoede kruipt onder de huid

Leven in armoede betekent chronisch stress hebben. Dat heeft nefaste gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen die opgroeien in armoede, want stresshormoon is in een hoge dosis een giftig hormoon voor de hersencellen (Peter Adriaenssen, 2018). Gevolg is dat armoede kinderen kan schaden op educatief, sociaal-emotioneel en fysisch vlak (Society for research in child development, 2016).

Kunstzinnige activiteiten temperen de impact van stress door armoede

Een studie onderzocht het effect van een programma met intense aandacht voor kunst via muziek, dans en beeldende kunst bij kleuters in armoede (Brown et al, 2016): 310 kleuters tussen 3 en 5 jaar werden toevalsgewijs toegewezen aan een gewoon klasprogramma of aan een intensief kunstzinnig klasprogramma met meerder kunstactiviteiten per dag. De kunstlessen waren niet enkel gericht op de artistieke vaardigheden, maar ook op andere domeinen zoals taal, wiskunde, wetenschappen, etc. Wat bleek? Na een kunstzinnige activiteit waren de waarden van het stresshormoon cortisol lager dan na een gewone klasactiviteit. Dat suggereert dat het kunstprogramma helpt om het stressniveau bij kinderen te reduceren. Het positieve effect werd niet vastgesteld aan het begin van het schooljaar, wel in het midden en aan het einde van het schooljaar. De onderzoekers geven aan dat de kinderen wellicht tijd nodig hebben om aan de kunstlessen te wennen.

De verborgen krachten van de kunsten

Waarom brengen we eigenlijk kunstzinnige activiteiten in de klas? We denken dan in de eerste plaats aan het stimuleren van de muzische ontwikkeling (o.a.: creativiteit, verbeelding, openstaan voor het kunstzinnige). Maar wist je dat kunstzinnige activiteiten ook vele andere positieve effecten hebben?

Kunstzinnige activiteiten zorgen voor een betere emotieregulatie. Kinderen die een programma volgden met muziek, dans en beeldende kunsten groeiden sterker in het reguleren van hun emoties (Brown & Sax, 2013). Een andere studie liet zien dat tekenen leidt tot een betere stemming op korte termijn (Drake & Winner, 2013). Nog een andere studie onderzocht het effect van een muziekprogramma: de zelfregulatie van de jonge kinderen verbeterde (Winsler, Duceene & Koury, 2011). Ook een creatief dans- en bewegingsprogramma leidde tot betere sociale vaardigheden en verbeterde de manier waarop kinderen omgingen met problemen (Lobo & Winsler, 2006).

De studies liegen er niet om: de effecten van kunstzinnige activiteiten zijn heilzaam, zeker voor kinderen in armoede. Het is dus een must om dit soort activiteiten volop in te zetten in de klas. In Vlaanderen groeien steeds meer kinderen op in kansarmoede (De Morgen, 2018). De stress die deze kinderen ervaren is nefast voor hun ontwikkeling. Als kunst kan helpen om deze stress te milderen, dan is het een must om voor een kunstzinnig schooljaar te gaan.

Bronnen:

• Adriaenssens P. (2018). Interview in De Afspraak, VRT. Geraadpleegd op 19 september 2019, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/11/28/peter-adriaenssens-kinderarmoede/
• Brown, E. D., & Sax, K. L. (2013). Arts enrichment and preschool emotions for low-income children at risk. Early Childhood Research Quarterly, 28, 337-346.
• Drake, J., & Winner, E. (2013). How children use drawing to regulate their emotions. Cognition and emotion, 27, 512-520.
• Eleanor D. Brown, Mallory L. Garnett, Kate E. Anderson, Jean-Philippe Laurenceau. Can the Arts Get Under the Skin? Arts and Cortisol for Economically Disadvantaged Children. Child Development, 2016.
• FVG en RA (2018). Nog nooit groeiden zoveel kinderen op in armoede. De Morgen. 13 juni 2018. Geraadpleegd op 19 september 2019, van https://www.demorgen.be/nieuws/nog-nooit-groeiden-zoveel-kinderen-op-in-armoede~b2a09bb4/
• Lobo, Y.B., & Winsler, A. (2006). The effects of a creative dance and movement program on the social competence of Head Start preschoolers. Social Development, 15, 501-519.
• Society for Research in Child Development (2016). Arts programming may help lower stress in economically disadvantaged preschoolers. ScienceDaily. Geraadpleegd op 9 september 2019, van www.sciencedaily.com/releases/2016/12/161206110315.htm
• Winsler, A. , Duceene, L., & Koury, A. (2011). Singing one’s way to self-regulation: The role of early music and movement curricula and private speck. Early Education and Development, 22, 274-304.