Om kwaliteitsvol onderwijs te bieden is er geld nodig, maar wist je dat sociaal kapitaal zelfs belangrijker is? In een recente studie door de Ohio State University (2018) bleek dat het effect van sociaal kapitaal groter was dan het effect van financieel kapitaal op de lees- en wiskundescores. Verkijk je dus bijvoorbeeld niet enkel op de opbrengst van een ‘eetdag’ of ander schoolevenement, maar kijk vooral ook naar de ontmoetingskansen die zo’n evenement biedt.
Wat is sociaal kapitaal?
Sociaal kapitaal is het vermogen dat zit in sterke positieve relaties tussen kinderen, leerkrachten, ouders en de gemeenschap. Deze richtvragen helpen je om zicht te krijgen op het sociaal kapitaal van een school:
- Stimuleert de school positieve relaties tussen de kinderen? Leert de school hen om constructief samen te werken?
- Stimuleert de school positieve relaties tussen de leerkrachten? Helpt de school hen om actief samen te werken?
- Is er een postieve kind-leerkracht relatie?
- Is er een goede dialoog tussen ouders en leerkrachten?
- Heeft de school goede relaties met de buurt en de gemeenschap?
- Is er onderling vertrouwen tussen de verschillende betrokkenen?
Inzetten op sociaal kapitaal loont
In een Amerikaanse studie onderzocht men het effect van het sociaal en het financieel kapitaal van scholen op de lees- en wiskundescores (Salloum et al., 2018). Het sociaal kapitaal van een school werd in kaart gebracht door de leerkrachten uitspraken te laten scoren, o.a.:
- Ouderbetrokkenheid ondersteunt hier het leren.
- De leerkrachten vertrouwen hier de leerlingen.
- De betrokkenheid van de gemeenschap stimuleert hier het leren.
De scholen die over meer financiële middelen beschikten hadden betere testscores voor lezen en wiskunde, maar het effect van sociaal kapitaal bleek wel drie tot vijf keer groter te zijn! Het sociaal kapitaal was niet gelinkt aan het financieel kapitaal. Je kunt dus sociaal kapitaal niet zomaar kopen. Sociaal kapitaal had ook meer invloed op het leren dan de armoedegraad of de etnische samenstelling van een school. De resultaten wijzen op het belang van creatie van sociaal kapitaal in scholen, zeker in kansarme buurten.
Niet aan toeval overlaten
Onderzoeker Roger Goddard (Ohio State University, 2018): “Scholen moeten intentionele inspanningen doen om sociaal kapitaal op te bouwen. Dat mogen we niet aan het toeval overlaten.”
Ook de Vlaamse onderwijsinspectie nam elementen van sociaal kapitaal mee op in het referentiekader onderwijskwaliteit (2016). Enkele citaten hieruit:
- “De school werkt participatief en responsief: De school ontwikkelt een cultuur waarin participatie en dialoog belangrijke elementen zijn. Participatie is overleggen, afstemmen en rekening houden met elkaar. Vooral het uitwisselen van zienswijzen tussen de verschillende participanten en samen school maken is belangrijk. Dit verhoogt het draagvlak voor beslissingen en de betrokkenheid van het schoolteam en de lerenden. De school staat open voor externe vragen en verwachtingen en maakt hierbij bewuste en onderbouwde keuzes.
- “De school stimuleert de samenwerking tussen de teamleden en het leren van en met elkaar met het oog op expertisedeling.”
- “De school bouwt samenwerkingsverbanden uit die het leren en onderwijzen ten goede komen: De school bouwt aan relaties met ouders en andere partners. Ze verbindt de schoolpraktijk met de thuisomgeving en de lokale en bredere omgeving. Ze zorgt voor een doeltreffende samenwerking met andere partners. Ze legt daarbij prioriteiten in functie van het leren en onderwijzen.”
Actief inzetten op sociaal kapitaal loont dus. Hoe zet jouw school in op sociaal kapitaal? Deel in het reactievenster hieronder jouw ideeën en bedenkingen.
Bronnen:
- Ohio State University. (2018). Why relationships – not money – are the key to improving schools. Geraadpleegd op 31 oktober 2018, van https://news.osu.edu/why-relationships–not-money–are-the-key-to-improving-schools/
- Salloum S.J., Goddard R.D., Berebitsky D.(2018). Resources, Learning, and Policy: The Relative Effects of Social and Financial Capital on Student Learning in Schools. Journal of Education for Students Placed at Risk (JESPAR), 2018.
- Onderwijsinspectie (2016). Het referentiekader voor onderwijskwaliteit: kwaliteitsverwachtingen en kwaliteitsbeelden. Geraadpleegd op 31 oktober 2018, van https://www.onderwijsinspectie.be/sites/default/files/atoms/files/OK-magazine_0.pdf
Bron afbeelding: Howard Lake, Flickr.
Kleutergewijs 
Ik herinner me dat er in het Handbook of Early Childhood Education, een standaardwerk uit 2012 waar tientallen Amerikaanse onderzoekers aan meewerkten en waarvan Pianta de editor was, ook een interessant hoofdstuk stond waarin kritische kanttekeningen geplaatst werden bij het concept van brede school in achterstandswijken. Toegankelijkheid centraal stellen ging blijkbaar in de praktijk vaak niet samen met de lat hoog leggen, terwijl kansarmen net dat het meest nodig zouden hebben. De auteurs van dat hoofdstuk stelden er een ander model tegenover, een waar het maximaliseren van het leren centraal stond en dat vanuit die insteek leerlingen en ouders aansprak. Mij leek en lijkt de uitdaging om daar een en-en-verhaal van te maken, maar ik begrijp dat dat niet eenvoudig is. Dit blogbericht sterkt me in de overtuiging dat het kan en onderlijnt bovendien het belang van informeel leren in lerarenteams. Goed dat je dat ook nog eens expliciteert, Astrid. In onze wereld van formeel onderwijs vergeten we vaak hoe belangrijk informeel leren is, ook voor ons.
LikeLike
Dag Johan
Dat is een interessante bedenking om mee te nemen.
Veel dank!
Hartelijke groet
Astrid Cornelis
LikeLike
Dit is op X, Y of Einstein? herblogd.
LikeLike