Risicovol spel of veilige verveling?

Opgepast: risicovol spel!

Ken je deze kleuters?

• Firas houdt zich aan de afspraken, blijft liefst één meter van de grens en loopt rustig rond op de speelplaats. Tijdens het bewegingsuurtje is het diezelfde Firas die als eerste een stevige valpartij maakt. Pijn!
• De meer onstuimige Kjell heeft volle-kracht-vooruit op zijn fietsje, de schoolmuur in het vizier.  Ramt andere kleuters en veroorzaakt te vaak lichamelijk ‘lijden’ bij zichzelf en de andere kleuters. Pijn!

Het zijn twee kleuters die een gebrekkige inschatting maken van risico’s verbonden aan hun spel. De ene durft zelden een lichamelijk risico te nemen, maar kwetst zich bij een meer gewaagd spel.  De andere neemt te hoge risico’s en pijnigt zichzelf en anderen.

Risicocompetentie ontwikkelen

Ooit geloofde men in risicoloos spelen en risicoloze speelterreinen. Deze illusie is echter doorprikt.  De kleuterschool zit immers vol met gevaar: snelheidsspelletjes, stoeispelen, hoogtespelletjes in de bewegingsruimte, praktische activiteiten met kookplaten en gloeiend hete potten, hamers, zagen, spijkers.  Dit aanbod veilig doorlopen vraagt om het ontwikkelen van de risicocompetentie bij de kleuters.  Kleuters zouden in staat moeten zijn om de mogelijkheden van een riskante spelsituatie te zien en er gepast aan deel te nemen.  Of net beslissen er niet aan deel te nemen, wegens te link.  Het gaat er als leerkracht en school om spelsituaties te creëren waarin aanvaardbare risico’s verborgen liggen.  Deze voorbereide situaties helpen kleuters als ze in een niet voorbereide situatie komen.  Kleuters horen immers zelf de volgende afwegingen te maken:

• Ik moet trager gaan met m’n step tussen de banken.   Neen, dit moet minder snel!
• Klimmend op het sportraam : Neen, dit is te hoog ? Maar het kan ook net anders? Ja, springen kan vanaf deze hoogte. Hup.
• Deze hoge glijbaan, blijf ik af. Ik ga niet langs dat klimtouw. Wel langs het trapje!

De binnenspeeltuin of laaghangende takken?

Volgens mij is de binnenspeeltuin geen goede plaats om risicocompetentie te leren ontwikkelen. Breng maar eens twee uur door in zo’n binnenspeeltuin, vol met mousse stootbescherming en valmatten. Kleuters spelen er compleet ongeremd omdat ze verkeerdelijk denken zich niet meer pijn te kunnen doen. Maar het onbeheerste, wilde gedrag van kleuters zorgt net voor ‘hoofdengeknots’, kniestoten en bloederige lippen.  Het ontwikkelen van risicocompetentie heeft net als doel dat kinderen minder ongelukken hebben.

Laat mij dan maar genieten van boomklimmende kinderen.  Misschien gevaarlijker, maar bij risicocompetente kinderen vrij veilig.  En dat is het net.  Kinderen die deze competentie niet ontwikkelen, kunnen geen inschatting maken van de risico’s en zijn dan ook levensgevaarlijk in een boom.  Laat kleuters dus maar wippen op een laaghangende tak – wat ik beoordeel als een aanvaardbaar risico – en er af en toe eens afstruikelen.  Het hélpt hen !

Door kinderen net kansen te geven om het veiligheidsrisico in te schatten, leren ze vaardigheden die later in tal van situaties nodig zijn. Denken we maar aan deelnemen aan het verkeer, klimmen op ladders, deelnemen aan spel op echt hoge speeltuinen, veilig omgaan met keukenspullen, actieve klim- en klauteractiviteiten in de vrije tijd.

UCLL beschreef een visie, activiteiten, en doelen over hoe je kleuters hun risicocompetentie kan ontwikkelen.

Risicovol spel of veilige verveling? Durf!

 Filip Van Keer

 

Bronnen :

• De Feyter, L. & Haeck, M. (2015). Avontuur op de speelplaats, het mag ! Risicocompetentie bij kinderen van 3 tot 8 jaar. School+visie, jg. 7, december-januari 14-15, pp. 13-15.
• http://riscki.khleuven.be: alle achtergrondinfo over het wat, waarom en hoe rond risicocompetentie, zelfs info over verzekeringen.
• http://www.vlaamsbrabant.be/binaries/publicatie-vitamine-groen-2012_tcm5-91717.pdf: o.a. info over veilig spelen in een avontuurlijke speelgroene ruimte.
• http://k-s.be: in 6 stappen naar een droom van een speelplaats.